حل معضل ناترازی و مدیریت مصرف غیربهینه بنزین با اجرای بنزین به نفر

بنزین به یکی از مسائل مهم کشور تبدیل شده است. اگرچه زمانی صادرکننده این ماده مهم و حیاتی بودیم. در حال حاضر، سالانه چند میلیارد دلار برای واردات آن هزینه می‌کنیم. عوامل مختلفی در افزایش تقاضای بنزین در کشور موثر هستند. برخی معتقدند، بخش زیادی از این تقاضا کاذب است.

قاچاق قابل توجه بنزین که بر اثر قیمت سرکوب شده و یارانه‌ ای بروز کرده است و افزایش روزافزون تقاضا برای بنزین، مشکلاتی را در کشور به لحاظ ناترازی به وجود آورده است. هر چقدر بیشتر تولید و واردات می‌کنیم، مصرف بنزین بالاتر می-رود. به نظر می‌رسد در یک دور باطل مبتنی بر افزایش تقاضا و عرضه گیر افتاده‌ ایم.

از سوی دیگه مسئله قیمت هم یکی از چالش های این حوزه است. اخیرا هم  مسعود پزشکیان در برنامه تودیع و معارفه وزیر اقتصاد گفته است: «هیچ منطقی وجود ندارد که ما بنزین را به قیمت دلار آزاد بخریم و به قیمت سوبسید دار بفروشیم، حالا که بنزین را (به این قیمت) بدهیم، جای بحث است که (آیا واقعاً) ما باید این را بدهیم؟ علم اقتصاد، دانشمندان و تجربه بین‌المللی این حرف را از ما قبول می‌کنند؟» رئیس‌جمهور گفت:«اقتصاددانان و کارشناسان ما باید بلند شوند و نسبت به سیاست‌های نادرستی که اجرا می‌کنیم، اعتراض کنند. اما حالا کارشناسان و اقتصاددانان اعتراض نمی‌کنند...من (به عنوان دولت) پول گندم، پول دارو و پول نهاده و حقوق بازنشسته‌ ها را ندارم، اما بنزین دلار ۵۰ تومان را می‌فروشم ۱۰ تومان. کدام منطقی این را از ما قبول می‌کند که ما داریم این کار را می‌کنیم؟»

با این حال و طبق نظر مسئولان دولت چهاردهم مسئله تغییر قیمت بنزین در دستور کار دولت نیست. بنابراین در حال حاضر امکان واقعی ‌سازی قیمت بنزین وجود ندارد، به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان ایده اختصاص سهمیه بنزین به نفر را مطرح می‌کنند. در این چارچوب سهمیه یارانه‌ ای بنزین به کدملی هر شخص اختصاص داده می‌شود.

عدالت مبنای طرح اختصاص سهمیه بنزین به هر نفر است

اسماعیل کفایتی، رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور در گفتگو با ایسنا در خصوص اختصاص سهمیه بنزین به نفر تصریح کرد: هدفمندی یارانه‌ ها اقدام مناسبی بود که در راستای تخصیص عادلانه یارانه‌ ها در دستور کار قرار گرفت. به نظر می‌-رسد، تخصیص سهمیه بنزین به نفر نیز با هدف عدالتخواهانه باید در دستور کار قرار بگیرد.

وی ادامه داد: هر اقدامی یک سری تبعات دارد که باید برای‌ آنها چاره‌ اندیشی داشته باشیم. طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر نیز از این قاعده استثنا نیست. قرار است با هدف تخصیص عادلانه یارانه سوخت، سهمیه مشخصی از بنزین یارانه‌ ای برای هر کدملی در نظر بگیریم.

سهمیه بنزین به صورت پول نقد مناسب نیست

رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور تصریح کرد: ترجیحاً بهتر است که سهمیه بنزین افراد به صورت نقدینگی در اختیار‌ آنها قرار نگیرد. روش مناسب تر این است که به صورت اعتباری سهمیه بنزین افراد برایشان در نظر گرفته شود. به طور مثال، می‌توانیم در قالب اعتبارات و تسهیلات ما به ازای بنزینی که افراد از آن استفاده نمی‌ کنند را در نظر بگیریم.

کفایتی گفت: نیاز است بررسی ‌های کارشناسی جدی در خصوص طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر صورت بگیرد. باید با یک خرد جمعی این کار انجام شود. به نحوی که کمترین تبعات را به لحاظ تورمی و معیشتی برای مردم داشته باشد.

وی ادامه داد: در این که نیاز است به سمت اعمال راهکارهایی مانند اختصاص سهمیه بنزین به نفر حرکت کنیم، شکی نیست. زیرا ادامه روند فعلی مبنی بر افزایش تقاضا و تولید به موازات یکدیگر و این که به واردات این ماده استراتژیک وابسته شویم، به صلاح کشور نیست.

طرح تخصیص بنزین به هر نفر نیاز به کار کارشناسی دارد

رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور خاطرنشان کرد: در نهایت باید به سمت عادلانه ‌سازی تخصیص یارانه سوخت حرکت کنیم و اصلاحاتی در این زمینه به اجرا بگذاریم. تخصیص سهمیه بنزین به نفر راهکاری است که می‌تواند عدالت اجتماعی را در زمینه عرضه یارانه بنزین محقق کند. اما نیاز است با کار کارشناسی جدی این طرح را پیش ببریم.

مدیریت مصرف با طرح اعطای بنزین به هر نفر

کفایتی گفت: اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌تواند در کنترل مصرف اثرگذار باشد. وقتی افراد بدانند فقط میزان مشخصی بنزین یارانه‌ ای دارند و اضافه مصرف را باید از بازار آزاد تهیه کنند، به مدیریت مصرف شان می‌‌پردازند. اما این روش به تنهایی بهینه‌-سازی مصرف را به دنبال نخواهد داشت. نیاز است در کنار اعمال این روش، به فرهنگ سازی در زمینه مصرف سوخت نیز بپردازیم.

در کنار قیمت باید حمل و نقل عمومی تقویت شود

وی ادامه داد: نیاز است فرهنگ مصرف را در کشورمان تغییر دهیم. افزایش قیمت بنزین در این زمینه کمک کننده خواهد بود اما قطعاً نیاز است فرهنگ سازی را در دستور کار قرار دهیم. به طور مثال، مواردی همچون تک سرنشینی و عدم استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی باید رفع شود. در همین راستا، نیاز است تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی را داشته باشیم تا زمینه برای استفاده از این وسایل فراهم شود.

مسئله بنزین چند بعدی است

رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور خاطرنشان کرد: مسئله بنزین فقط از بعد اقتصادی و مشکلاتی که به لحاظ مالی برای کشور ایجاد کرده است، مهم نیست. ابعاد زیست محیطی موضوع و ترافیک نیز اهمیت دارد. به خاطر تمامی مسائل اقتصادی، مالی و زیست محیطی مصرف غیربهینه بنزین باید به سمت حل و فصل مشکلات ناترازی بنزین برویم و این مسئله را در کشور سامان دهیم. راهکار این است که از فناوری روز از طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر استفاده کنیم. به کارگیری فناوری در زمینه اجرای طرح بنزین به نفر در خدمت حل معضل ناترازی بنزین و کنترل مصرف بنزین و اصلاح قیمت‌گذاری بنزین برای مصارف خارج از الگوی بهینه خواهد بود.