چارچوب توافق چین و آمریکا

مذاکره‌کنندگان ارشد تجاری ایالات متحده و چین اعلام کردند که بر سر طیفی از مسائل اختلافی به تفاهم رسیده‌اند تا زمینه برای توافق نهایی بین سران دو کشور فراهم شود و تنش‌های تجاری که بازارهای جهانی را ناآرام کرده بود، کاهش یابد. به گزارش رویترز پس از دو روز مذاکرات در مالزی که روز یکشنبه پایان یافت، یک مقام چینی گفت دو طرف به توافق مقدماتی در موضوعاتی مانند کنترل صادرات، فنتانیل و عوارض حمل‌ونقل رسیده‌اند.

چارچوب توافق چین و آمریکا
 اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در گفت‌وگو با شبکه CBS بیان کرد که تهدید ترامپ برای اعمال تعرفه ۱۰۰درصدی بر کالاهای چینی «عملا کنار گذاشته شده» و انتظار می‌رود پکن خرید «قابل‌توجه» سویا از آمریکا را از سر بگیرد و همچنین اجرای محدودیت‌های گسترده بر صادرات عناصر نادر خاکی را به تعویق بیندازد. او اضافه کرد که ایالات متحده تغییری در کنترل‌های صادراتی خود علیه چین ایجاد نخواهد کرد.

ایالات متحده و چین پس از ماه‌ها تنش تجاری و تهدیدهای متقابل، اکنون به نقطه‌ای رسیده‌اند که چشم‌اندازی برای یک توافق تجاری گسترده‌تر شکل گرفته است. درحالی‌که اقتصاد جهانی طی ماه‌های اخیر تحت فشار افزایش تعرفه‌ها و محدودیت‌های صادراتی قرار گرفته، مذاکره‌کنندگان دو کشور اعلام کردند که به تازگی به یک تفاهم مقدماتی در زمینه طیف متنوعی از موضوعات دست یافته‌اند. این پیشرفت باعث شده احتمال تشدید جنگ تجاری کاهش یابد و امیدها برای ثبات در بازارهای جهانی افزایش پیدا کند. براساس گزارش‌ها، محور اصلی این توافق اولیه، تعویق در اجرای تهدیدهای دو طرف درباره اعمال محدودیت‌های شدید تجاری بوده است. آمریکا تهدید کرده بود که از اول نوامبر تعرفه‌های ۱۰۰درصدی بر کالاهای وارداتی از چین اعمال کند، درحالی‌که پکن محدودیت‌هایی بر صادرات عناصر نادر خاکی و آهن‌رباهای حساس فناوری اعمال کرده بود؛ موادی که برای صنایع نیمه‌رساناها، تجهیزات نظامی، موتورهای جت و بسیاری از محصولات فناوری‌محور اهمیت حیاتی دارند. اکنون نشانه‌ها حکایت از آن دارد که هر دو طرف آماده‌اند برخی از این اقدامات را فعلا کنار بگذارند تا مسیر برای توافق گسترده‌تر هموار شود.

توافق بر سر سویا
در مرکز مذاکرات، نقش اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا و «هه لی‌فِنگ» معاون نخست‌وزیر چین، برجسته بوده است. آنها به‌همراه نمایندگان تجاری ارشد دو کشور طی دو روز مذاکره در کوآلالامپور تلاش کردند فضای مشترکی برای پیشبرد توافق ایجاد کنند. به گفته بسنت، تهدید تعرفه ۱۰۰درصدی عملا از روی میز برداشته شده و انتظار می‌رود چین دست‌کم به‌طور موقت محدودیت‌های صادرات عناصر نادر را تعلیق کند. او تاکید کرده که دولت ترامپ در زمینه کنترل صادرات فناوری‌های حساس به چین عقب‌نشینی نخواهد کرد؛ اما در چارچوب توافق‌شده همکاری‌های جدید، تصمیم‌گیری‌ها در نهایت با هماهنگی رهبران دو کشور انجام خواهد شد. بسنت همچنین گفت رهبران در دیدار پیش‌ رو در مالزی درباره توازن تجارت، حمایت چین از کشاورزان آمریکایی از طریق خرید دوباره محصولات کشاورزی به‌ویژه سویا و همکاری در مهار بحران مواد مخدر فنتانیل گفت‌وگو خواهند کرد. فنتانیل که بخش مهمی از تامین آن، به زنجیره تامین مواد اولیه چین نسبت داده می‌شود، تبدیل به یک معضل بزرگ در آمریکا شده و بخشی از تعرفه‌های قبلی آمریکا دقیقا با هدف فشار بر چین برای مقابله با این بحران وضع شده بود.
اهمیت ازسرگیری خرید سویا توسط چین تنها تجاری نیست، بلکه ابعاد سیاسی قابل‌توجهی دارد. چین سال گذشته بیش از ۱۳‌میلیارد دلار سویا از آمریکا خریداری کرده بود که بیش از یک‌پنجم کل تولید سویای ایالات متحده به‌حساب می‌آمد. توقف این واردات ضربه سنگینی به کشاورزان آمریکایی زد که بسیاری از آنها از حامیان اصلی ترامپ به‌شمار می‌روند. اگر این توافق اولیه به نتیجه نهایی برسد، می‌تواند به‌عنوان یک امتیاز سیاسی مهم برای ترامپ قلمداد شود و موقعیت او را در ماه‌های آینده تقویت کند.

نماینده تجاری چین، لی چنگ‌گانگ، نیز ضمن تاکید بر «شدت و سختی» گفت‌وگوها، اعلام کرد که دو طرف به یک «اجماع مقدماتی» رسیده‌اند و اکنون لازم است نتایج مذاکرات در روندهای داخلی دو کشور بررسی و تایید شود. او گفت چین به‌دنبال رابطه تجاری باثبات با آمریکا است؛ زیرا نوسانات موجود نه‌تنها برای اقتصاد دو کشور، بلکه برای کل جهان زیان‌بار است. این اظهارات نشانه‌ای از تمایل پکن به کاهش تنش‌ها تلقی شده است؛ هرچند که چین همچنان نسبت به برخی اقدامات آمریکا از جمله محدودیت‌های واردات فناوری‌های نو و فشارهای واشنگتن در موضوعاتی مانند تایوان و هنگ‌کنگ حساسیت دارد.

حضور ترامپ در کوآلالامپور و دیدار او با رهبران جنوب شرق آسیا نیز بُعد دیگری از این تحولات را نشان می‌دهد. واشنگتن در تلاش است وابستگی زنجیره تامین خود به چین را کاهش دهد و بازارهای جایگزین در منطقه هند-پاسیفیک پیدا کند. این موضوع نیز یکی از محورهای فشار آمریکا بر چین بوده است. ترامپ پس از دیدارها و مذاکرات، به‌طور آشکار ابراز خوش‌بینی کرد و گفت: «من فکر می‌کنم با چین توافق خواهیم کرد. آنها می‌خواهند توافق کنند و ما هم همین‌طور.» به‌نظر می‌رسد او امیدوار است دیدار آتی با شی جین‌پینگ که قرار است در ۳۰اکتبر در کره‌جنوبی انجام شود، به حصول توافق نهایی کمک کند.

تعارضات سیاسی و مذاکرات
درحالی‌که کاخ سفید رسما از برنامه دیدار ترامپ و شی خبر داده، دولت چین هنوز این موضوع را تایید نکرده است. ترامپ حتی از احتمال دیدارهای بعدی در پکن و آمریکا نیز سخن گفته و اشاره کرده که شاید مذاکرات بعدی در واشنگتن یا اقامتگاه او در مارالاگو برگزار شود. این تحولات نشان می‌دهد دو طرف می‌کوشند اختلافات تجاری را با کانال‌های گفت‌وگوی مستقیم و سیاسی پیش ببرند. به‌ویژه از آن جهت که ترامپ مدعی است گفت‌وگوی مستقیم بین رهبران می‌تواند بن‌بست‌های فنی و بروکراتیک را باز کند.

با وجود پیشرفت‌های اخیر، کارشناسان تاکید می‌کنند که آتش‌بس میان دو طرف همچنان شکننده است. تنش‌ها در هفته‌های اخیر بار دیگر افزایش یافته بود. پکن محدودیت‌های صادراتی جدیدی را اعلام کرده و واشنگتن نیز با تهدید تعرفه‌های سنگین‌تر پاسخ داده بود. حتی در دوره‌هایی که آتش‌بس برقرار بوده، دو طرف به تحریم‌های موردی، محدودیت‌های واردات فناوری و اقدامات تلافی‌جویانه ادامه داده‌اند. این واقعیت نشان می‌دهد اعتماد ازدست‌رفته میان این دو اقتصاد بزرگ جهان هنوز به‌طور کامل احیا نشده است و دستیابی به یک توافق جامع نیازمند تلاش و دیپلماسی مستمر خواهد بود.

یکی دیگر از محورهای مهم مذاکرات، برنامه‌های امنیت ملی و ژئوپلیتیک آمریکا است. ترامپ اعلام کرده قصد دارد با شی درباره مساله تایوان و همچنین آزادی جیمی لای، فعال رسانه‌ای و چهره برجسته دموکراسی‌خواه هنگ‌کنگ رایزنی کند. بازداشت لای به‌عنوان یکی از محسوس‌ترین نشانه‌های سرکوب آزادی‌ها در هنگ‌کنگ شناخته می‌شود و در آمریکا به‌ویژه میان سیاستمداران جمهوری‌خواه موضوع مهمی است. همچنین جنگ روسیه و اوکراین و نقش چین در تاثیرگذاری بر رفتار روسیه بخشی از گفت‌وگوهای احتمالی خواهد بود. ترامپ پیش‌تر گفته بود امیدوار است از نفوذ چین برای کمک به پایان دادن به جنگ اوکراین بهره‌برداری کند.

 واکنش بازارها
بازارهای مالی جهانی به دقت این تحولات را دنبال می‌کنند. افزایشی که شاخص‌های وال‌استریت در روزهای اخیر تجربه کردند و عبور شاخص داوجونز از مرز ۴۷ هزار واحد برای نخستین بار، تا حدی نتیجه امیدواری به کاهش تنش‌های تجاری میان واشنگتن و پکن بوده است. هرگونه پیشرفت در این حوزه می‌تواند به تقویت چشم‌انداز رشد اقتصادی جهانی کمک کند؛ به‌ویژه در شرایطی که اقتصاد جهان با چالش‌هایی مانند افزایش نرخ بهره، نوسانات زنجیره تامین و کندی رشد چین روبه‌رو است.در مجموع، توافق اعلام‌شده را می‌توان یک گام مهم اما نه نهایی دانست. اگرچه دو طرف از توافق اولیه و چارچوب همکاری سخن گفته‌اند، اما مسیر رسیدن به یک توافق جامع همچنان پیچیده و پرمخاطره است.

نحوه اجرای تعهدات، روندهای سیاسی داخلی در آمریکا و چین، مسائل امنیتی و ژئوپلیتیک و سطح اعتماد بین دو کشور عواملی هستند که می‌توانند در مسیر رسیدن به توافق تاثیرگذار باشند. اکنون نگاه جهانیان به دیدار پیش‌روی ترامپ و شی دوخته شده است. اگر این دیدار بتواند مسیر فعلی را تثبیت کرده و تنش‌های تعرفه‌ای را به‌طور ماندگار کاهش دهد، نه‌تنها اقتصاد دو کشور بلکه کل اقتصاد جهانی می‌تواند به سمت دوران جدیدی از ثبات و همکاری حرکت کند.