مهمانی توریستی در خانه‌ های تاریخی

کاشان به عنوان یکی از شهرهای تاریخی و توریستی ایران در همه دوره ها، چه رکود و چه رونق گردشگری یکی از مقاصد اصلی سفر برای توریست‌های داخلی و خارجی است.

این شهر در حال حاضر با یک پوست اندازی ناگفته اما محسوس در حوزه توریسم روبه رو شده که مدیون سرمایه‌گذاری فعالان حوزه مرمت بناهای تاریخی و گردشگری است. در این شهر ده‌ها خانه تاریخی مخروبه، مرمت و به عنوان بوتیک هتل‌های مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این موضوع سبب شده توریست ها به جای اینکه برای اقامت سراغ هتل و مسافرخانه بروند، این بوتیک هتل ها را برای اقامت انتخاب کنند.
نام کاشان با چند جاذبه گره خورده،‌ حمام فین،‌ گلاب‌گیری،‌ قالی‌شویان، شهر زیرزمینی نوش‌آباد‌ و تپه‌های سیلک. با این حال سفر دو روزه ما با انگیزه متفاوتی انجام شد؛ دیدار از خانه‌های تاریخی و بیمارستان آیت‌الله یثربی! در کاشان ۸۰۰ خانه تاریخی وجود دارد که ۳۵۰ مورد آن در ۳۲ سال اخیر بازسازی شده‌اند. البته این‌طور نیست که ما ۳۵۰ را تقسیم بر ۳۲ کنیم و نتیجه بگیریم که سالی ۱۰ خانه بازسازی شده،‌ روند احیای این بناها در سال‌های مختلف متفاوت بوده، همچنان که کاربری های آنها هم به مرور زمان تغییر کرده است. اولین بناها،‌ خانه های طباطبایی و بروجردی بودند که تنها محل برای بازدید گردشگران بودند. با ورود بخش خصوصی در فرآیند احیا،‌ آنها کاربری‌های متنوع تری برای این خانه ها در نظر گرفتند. در ابتدا آنها کاربری هایی نظیر بوتیک هتل و رستوران یافتند و پس از آن سرمایه گذارانی پیدا شدند که ترجیح می‌دادند این بناها را به گالری،‌ نمایشگاه،‌موزه و ... تبدیل کنند و آنها محلی باشند برای دیدن تاریخ هنر کاشان و جهان!
بازدید از کاشان از بیمارستان آیت الله یثربی آغاز شد. این بیمارستان گرچه خصوصی است اما هزینه ای بابت درمان بیماران مبتلا به سرطان و همچنین انجام دیالیز دریافت نمی‌کند. همین موضوع سبب شده تا ایرانی ها از سراسر کشور برای دریافت خدمات درمانی به کاشان بیایند. محل اقامت همراهان بیمار نیز در مجتمع های مسکونی است که توسط خیرین ساخته و تجهیز شده است.
بیمارستان آیت‌الله یثربی کاشان برای توریست های سلامت نیز خدمات ارائه می‌کند. تا پیش از همه گیری کرونا به شکل هفتگی بین ۳۰ تا ۴۰ بیمار از کشورهای عربی و ... ویزیت می‌شدند اما با شیوع کووید این رقم به شدت کاهش یافت. علاوه بر آن تحریم ها و کاهش تمایل گردشگران خارجی برای سفر به ایران هم سبب شد‌، توریست های سلامت، عمان را جایگزین ایران کنند و تعداد کسانی که به این قصد از سایر کشورها به کاشان سفر می‌کنند در یک ماه به انگشتان یک دست برسد. این روزها بیشتر مراجعه‌کنندگان بیمارستان،‌ شهروندان ایرانی هستند که از شهرهای مختلف برای معالجه به کاشان سفر می‌کنند.
پس ازبازدید از بخش های مختلف بیمارستان به عمارت بالابان سر زدیم. نام این خانه از پرنده‌ای شکاری گرفته شده‌ واتاق‌های هر کدام اسم پرنده‌ای را دارند. نمونه آنها «دلیجه»،‌ «فاخته»‌، «طرلان»،‌ «چکاوک» و ... هستند. مرمت بوتیک هتل بالابان در سال ۱۳۹۷ آغاز شد و اکنون جزو یکی از خانه های جذاب و پرطرفدار برای گردشگران است.
پس از بازدید از این بوتیک هتل، سری به عمارت «مهینستان راهب» زدیم. این خانه تاریخی هم مشابه «بالابان» جزو دوره دوم خانه‌های تاریخی به حساب می‌آیند که کاربری‌شان بوتیک هتل است. البته رستوران و کافه مهینستان راهب به گردشگرانی که اقامت در این عمارت ندارند هم خدمات ارائه می‌دهند. در نزدیکی این خانه تاریخی فروشگاهی قرار گرفته که هم پارچه‌ها و لباس‌های دستباف کاشان را می‌توان در آن تهیه کرد و هم عرقیجات و گلاب کاشان را!

خانه بالابان
بنای بوتیک هتل « مهینستان راهب» به دوره قاجار تعلق دارد و در سال ۱۳۸۴ جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این خانه دارای سه حیاط جدا از هم به عنوان حیاط اندرونی، حیاط بیرونی و حیاط خدمه بوده که اکنون در هر سه بخش خدمات اقامتی ارائه می‌شود.
پس از ساعتی استراحت‌، به بنای تاریخی دیگری در این شهر سر زدیم «سرای احسان». این عمارت‌، جزو اولین خانه هایی است که کاربری اقامتی در گردشگری یافت و حجم بالای استقبال از آن توسط توریست‌های خارجی بقیه را هم مشتاق برای ورود به این صنعت کرد. سرای احسان در این سال ها علاوه بر کاربری اقامتی، در سایر حوزه‌ها نیز بسیار فعال است. نمونه آن برگزاری انواع و اقسام برنامه‌های فرهنگی است‌ که آخرین آنها شب بخارا در بیستم فروردین ماه با عنوان «شب منوچهر شیبانی» شاعر و نقاش معاصر بود. علاوه بر برگزاری نشست‌های هنری و فرهنگی، در خانه احسان کتابخانه عمومی داریم که انواع کتاب ها از ادبیات ایران و سایر کشورها گرفته تا کتاب های تاریخ‌، جامعه‌شناسی و ... را در خود جای داده است.
در این مجموعه همچنین می‌توان از نمایشگاه دائمی نقاشی‌های منوچهر شیبانی دیدن کرد. از خانه احسان تا عمارت «آقا حسینی» تنها یک ربع پیاده، راه است. جمع ما به دو دسته تقسیم شد‌، گروهی پیاده از میان بافت قدیمی به سمت عمارت راه افتادند و گروه دیگر ترجیح دادند این مسیر را با ماشین بروند. عمارت آقاحسینی بهمن سال گذشته افتتاح شد. این خانه تاریخی ۴۰ اتاق و ۸۰ تخت دارد و برای آن بخش خصوصی ۳۰۰ میلیارد تومان هزینه کرده است. روایت جذاب درباره این بنا به یکی از ایوان‌های آن بازمی‌گردد که به دوره صفوی تعلق دارد. اهالی باور دارند که در زمان زلزله، زنی و کودکانش زیر این طاق بوده و از زلزله جان سالم به در برده‌اند. شنیدن داستان بازسازی این بنا از زبان مالک آن خالی از لطف نیست. اگر اهل خرید هستید در حوالی این خانه می‌توانید انواع و اقسام سوغات کاشان را تهیه کنید.

نمایشگاه عکاسان بزرگ جهان در خانه‌ لوسی
روز بعد اولین بازدید به خانه محتشمی اختصاص داشت. در این خانه فروشگاه صنایع‌دستی، کافه، عکاس‌خانه، کارگاه‌های آموزش رنگرزی، چله پیچی، بافت انواع پارچه، گلیم، جاجیم، قالیبافی، خیاط‌خانه و طراحی پارچه و لباس برپاست. این خانه برای کسانی که علاقه مند به هنرو صنایع دستی هستند،‌ جذابیت ویژه ای دارد. پس از این بازدید به عمارت «ایوان» رفتیم. خانه تاریخی دیگری که با هزینه بخش خصوصی بازسازی شده است. یکی از بخش های متفاوت این خانه نسبت به سایرین به حمام آن برمی گردد که می‌توان تجربه‌ای مشابه گذشتگان را در آن داشت. مشابه برخی دیگر از خانه‌های کاشان، در عمارت ایوان هم آسانسور در بازسازی به بنا اضافه شده تا همه اقشار اعم از افراد دارای معلولیت،‌ افراد مسن و ... در دسترسی با مشکل مواجه نباشند.در عمارت ایوان نام هر اتاق به طرح فرش ایرانی اختصاص داده شده است،‌ نمونه آن ترنج‌، بته جقه و.. است.
پس از دیدن عمارت ایوان به سمت خانه تاریخی «لوسی» راه افتادیم. حسین فرمانی بنیانگذار جایزه لوسی بانی بازسازی این خانه بود و با همراهی حسن روشن‌بخت و حسین روشن‌بخت دو عکاس کاشانی آن را بدل به مجموعه ای فرهنگی کرد. این خانه جزو نسل سوم خانه های تاریخی در کاشان به حساب می‌آید، به این معنا که کاربری این خانه کافه و رستوران نیست بلکه از آن به عنوان گالری عکس بهره گرفته می‌شود. خانه لوسی محلی است که در آن می‌توانید آثار عکاسانی که جایزه عکس لوسی را دریافت کرده اند از نزدیک ببینید. تا امروز حدود ۱۵۰ عکاس این جایزه را دریافت کرده‌اند که می‌توان از میان آنها به کارتیه برسون، دیوید بیلی، نَن گلدین، جیمز نچوی، استیو مک‌کوری، مارتین پار، استفن شور و ... اشاره کرد. بازسازی خانه لوسی به واسطه کاربری آن با سایر بازسازی‌ها متفاوت است‌، به این معنا که از عناصر مدرن نظیر پنجره های بزرگ در بازسازی آن استفاده شده است. در این فضا در کنار نمایشگاه ثابت عکاسان بزرگ جهانی‌، نمایشگاه‌های موقت نیز برپا می‌شود.
یکی از بخش های جذاب این گالری،‌ عکس کارگرانی است که این خانه را مرمت کرده اند. پس از بازدیداز خانه لوسی به سمت خانه مرشدی رفتیم. این بوتیک هتل دارای قدمت ۲۵۰ ساله است و ۱۱ سال پیش در سال ۱۳۹۳ با هشت اتاق افتتاح شد. یکی از جذابیت‌های این بنا اتاق هایی است که به سبک سنتی هستند و در برخی از آنها آشپزخانه و سایر امکانات قرار دارد. برای کف پوش خانه مرشدی از فرش‌های دستباف استفاده شده است. مالک این بنا علی مرشدی به واسطه تعلق خاطری که به فرش و سایر هنرهای دستی این شهر دارد، در تدارک راه‌اندازی موزه فرش در این شهر است،‌ ضمن آنکه به سایر هنرها مانند رنگرزی گیاهی‌، زری بافی و ... نیز توجه دارد و تلاش می‌کند آنها را نیز از خطر نابودی نجات دهد.
پس از بازدید این خانه، از خانه منوچهری دیدن کردند. معماری این خانه به دوره صفوی بازمی گردد و در زلزله سال ۱۷۷۸ میلادی بخشی از آن ویران شد. با این حال بنا را در دوره قاجار بازسازی کردند تا اینکه در سال ۱۳۸۶ بنا توسط بخش خصوصی خریداری و پس از سه سال بازسازی در سال ۱۳۸۹ به فهرست بوتیک هتل‌های کاشان افزوده شد.