چالش‌های سنگین صنعت دارو

صنعت داروی کشور مشکلات متعددی را در حوزه نوسازی ماشین‌‌آلات تولید تحمل می‌کند که بخش مهم آن به دلیل عدم‌دسترسی به منابع ارزی و ریالی کافی و ارزان است. این در حالی است که لااقل هر ۱۰ سال یک بار باید ماشین‌‌آلات این حوزه به‌‌روزرسانی شوند وگرنه هزینه‌‌های تولید بالا می‌رود و کیفیت تولید نیز تحت‌‌الشعاع قرار می‌گیرد، اما متاسفانه دولت از این صنعت حمایت و همراهی چندانی نمی‌‌کند.

در این راستا مدیرعامل شرکت دارویی، آرایشی و بهداشتی مینو در گفت‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه از منظر اقتصادی، بروز چالش‌‌های متعدد ناشی از فضای تحریمی ‌‌و تورمی ‌‌باعث شده به تدریج نوسازی صنایع با مشکل روبه‌‌رو شود، بر غیراقتصادی شدن تولید دارو در خطوط فعلی تاکید کرد و از دولت‌‌های قبل بابت عدم‌تخصیص اعتبارات لازم برای نوسازی خطوط تولیدی انتقاد کرد. شاهین آخوندزاده با بیان اینکه تا پیش از یک دهه قبل گاه دولت‌‌ها اعتباراتی برای نوسازی خطوط تولیدی تخصیص می‌‌دادند افزود: شرکت‌های دارویی نه‌تنها در حوزه تامین ماشین‌‌آلات با مشکل روبه‌‌رو هستند و در حال حاضر خیلی از شرکت‌ها تجهیزات استوک می‌‌خرند، حتی در حوزه مواد اولیه و موثره تولید دارو نیز با مشکلات زیادی مواجه هستند.

داروی ارزان، مانع تولید داخلی
وی دلیل این امر را ارزان نگه داشتن قیمت دارو به صورت دستوری دانست و افزود: تقریبا همه کالاهای تولید داخل و وارداتی در طول سال مجوز افزایش قیمت دریافت می‌کنند، جز دارو. در شرایطی که دستمزدها، قیمت مواد اولیه، قیمت ارز، هزینه‌‌های حمل‌ونقل و... همگی با افزایش روبه‌‌رو شده، سازمان غذا و دارو تصمیمی ‌‌برای تغییر قیمت نمی‌گیرد و تولیدکنندگان ماه‌‌ها با حاشیه سود پایین و حتی صفر تولید می‌کنند.
به گفته این محقق و پژوهشگر صنعت دارو از زمان ثبت‌سفارش تا دریافت مواد اولیه، تولید، فروش و بازگشت پول فروش دارو، یک سال و نیم طول می‌‌کشد و در این مدت تولیدکننده باید تسهیلات، حقوق و ارز و... را از جیب خود تامین کند و این در حالی است که قیمتی که برای کالا تعیین می‌شود، در نهایت به هیچ وجه تکافوی این هزینه‌‌ها را نمی‌‌کند. به گفته آخوندزاده، امروز تولید بسیاری از داروها توجیه اقتصادی ندارد، اما تولیدکننده برای حفظ سبد کالایی خود ناچار به تولید است. از سوی دیگر وقتی تولیدکننده حاضر به تولید دارو نیست، دولت و سازمان غذا و دارو فورا منابع ارزی واردات دارو را تخصیص می‌دهد و دارو وارد می‌شود و اغلب بعد از مدتی کالای وارداتی به دلیل استانداردهای نامناسب یا تاریخ تولید و... مرجوع می‌شود و این در حالی است که اگر قیمت‌های این داروها اصلاح شوند، نیازی به هیچ یک از این تصمیمات نادرست نیست و کار به این مراحل نمی‌‌کشد.
به گفته این مدیرعامل یکی از مهم‌ترین موضوعات در توسعه این صنعت، میزان تجربه، شناخت، هوش و دارا بودن دیپلماسی دارویی برای مدیران دولتی و به‌خصوص در سازمان غذا و دارو است تا همان‌طور که در گذشته شاهد بوده‌‌ایم، بتوانند در مواقع لزوم از اعتبار و شناخت خود در مسیر توسعه صنعت استفاده کنند.

جاماندگی از کشورهای منطقه
آخوندزاده با اشاره به اینکه ما باید از قیمت‌گذاری دولتی عبور و به سمت کاملا آزاد و رقابتی حرکت کنیم نسبت به احتمال ورشکستگی شرکت‌های دارویی هشدار داد و افزود: حتی برخی شرکت‌های ایرانی دارای خطوط تولید بسیار پیشرفته و خوبی بودند که به دلایل فوق حالا ورشکسته شده‌‌اند، چراکه به عنوان مثال در فضایی که بانک‌ها 33‌درصد از تولیدکننده سود دریافت می‌کنند و در فضای قیمت‌های تعزیراتی و عدم‌تعدیل قیمتی حتی متناسب با نرخ‌های معمولی که در سایر صنایع رخ می‌دهد، نمی‌توان جز ورشکستگی انتظار دیگری داشت.
به گفته وی این صنعت باید در هر دهه یک بار نوسازی شود، اما این اتفاق نمی‌‌افتد و معتقدم دولت باید تصمیم بگیرد آیا قرار است دارو تولید کند یا واردات انجام دهد و اگر تصمیم به حفظ خودکفایی در حوزه دارو دارد، باید برای یک دهه آینده اعتباری برای نوسازی شرکت‌های دارویی اختصاص بدهد یا قیمت‌گذاری دستوری را از دارو حذف کند و اگر هیچ یک از این تصمیمات را اعمال نمی‌‌کند در نهایت وام کم‌بهره در اختیار تولیدکننده قرار دهد.
این فعال صنعت دارو در ادامه با اشاره به اینکه صنعت دارو در کشورهای منطقه مثل اردن، عربستان سعودی، امارات و... روند بسیار سریعی را طی می‌کند و از کشور ما هم جلوتر افتاده‌‌اند، گفت: این کشورها حتی دارای بازارهای صادراتی هستند و نمی‌توان با آنها رقابت کرد و این در حالی است که از نظر کیفی نیز محصولات تولیدی این کشورها از داروی ایرانی بهتر شده است. به گفته وی وقتی تولید با حداقل حاشیه سود صورت می‌گیرد، تولیدکننده ناچار است از کیفیت محصول بزند یا حداقل استانداردها را در تولید رعایت کند و می‌‌بینیم که اثربخشی داروهای ایرانی به طور ملموسی کاهش یافته است.
این مدیر صنعت داروی کشور در ادامه با اشاره به اینکه با سیستم دستوری نمی‌توان کارخانه داروسازی را اداره کرد و باید در چارچوب‌‌های استاندارد، آزادی عمل داد افزود: در چنین شرایطی برخی مجوزهای انحصاری نیز برای واردات مواد موثره تولید دارو به برخی شرکت‌ها ارائه شده که اصولا رانت‌زا هستند. به عنوان مثال پیش‌بینی می‌شود در 6 ماه دوم علاوه بر آنتی‌بیوتیک، اکسپکتورانت هم در بازار با کمبود روبه‌‌رو شود، زیرا یک شرکت داخلی، انحصار تامین مواد موثره این داروها را بر عهده دارد و حالا اعلام کرده قادر به تامین نیست و تولیدکنندگان به همین دلیل امروز برای تولید دارو با مشکل روبه‌رو هستند.

از مجوزها تا بیمه‌‌ها
این مدیرعامل در ادامه به معضل ارائه مجوزها اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات صنعت، ارائه مجوز به شرکت‌هایی است که اصولا خط تولیدی ندارند و به صورت قراردادی با شرکت‌های دیگر دارو تولید می‌کنند. این شرکت‌ها نه نیروی انسانی در اختیار دارند و نه با مشکلات تولید شرکت‌های تولیدی درگیرند و مشخص است که سودآور خواهند بود. وی در پاسخ به این سوال که آیا این شرکت‌ها محصول باکیفیتی ارائه می‌کنند گفت: تولیدات این شرکت‌ها غالبا کیفیت پایینی دارند و مواد اولیه درجه دو در آنها به کار گرفته می‌شود و اصولا کجای دنیا کارخانه داروسازی بدون خط تولید مجوز می‌گیرد و چرا دولت به‌جای این مجوزها از تولیدکننده‌‌ها و کارخانه‌هایی که اشتغال ایجاد می‌کنند حمایت نمی‌‌کند؟
وی با انتقاد از نرخ‌های سود بانکی گفت: با نرخ‌های سود فعلی بسیاری از شرکت‌ها باید خیلی وقت پیش تعطیل می‌‌شدند و در چنین شرایطی اصلا حرف زدن درباره صادرات عاقلانه نیست و هرچند برخی داروها که در تولید آنها دارای مزیت رقابتی هستیم در بازارهای جهانی خریدار دارند، اما با قیمت‌های تمام‌شده فعلی عملا امکان صادرات نیست و دولت باید اجازه بدهد قیمت تمام‌شده برای دارو در نظر گرفته شود و فروش بر مبنای هزینه‌‌ها باشد، نه قیمت‌های دستوری.
آخوندزاده با انتقاد از بیمه‌‌ها نیز افزود: وقتی قیمت دارو پایین است، بیمه باید حمایت کند و همان‌طور که در همه جای دنیا بیمه‌‌ها از اقشار مختلف جامعه حمایت می‌کنند باید در ایران نیز این سیاست‌‌ها اعمال شود، اما در حال حاضر، تامین اجتماعی، بیمارستان‌‌ها و مراکز دانشگاهی دولتی و بیمه‌‌ها و... به تعهدات خود عمل نمی‌‌کنند و در نتیجه شرکت‌های پخش با مشکلات بزرگی در حوزه نقدینگی روبه‌رو هستند و این چالش‌‌ها به داروخانه‌‌ها هم سرایت کرده، به‌‌طوری که به دلیل عدم‌تزریق نقدینگی، این بخش هم در حال تعطیل شدن است. وی در ادامه با بیان اینکه وزیر بهداشت و در عین حال رئیس سازمان غذا و دارو باید با شجاعت از شرکت‌های دارویی و پخش و داروخانه‌‌ها حمایت کنند، افزود: طبیعتا مشکلات کنونی کشور قابل درک است و می‌‌دانیم که وضعیت تحریم است و از طرفی درگیر مبارزه با رژیم صهیونیستی هستیم، با این حال امیدوارم در دولت چهاردهم تصمیمات بهتری نسبت به گذشته اتخاذ شود.