پاکدشت نگین گردشگری استان تهران

شهرستان پاکدشت نگین سر سبز استان تهران پایتخت گل و گیاه ایران و با قدمت تاریخی به دوران اسلام و قرن ها قبل اسلام بر می‌گردد و به پیش از حکومت مادها نسبت می‌دهند، این پهنه جغرافیایی جنوب شرق استان تهران را با ۴۵ اثر تاریخی و روستاهای هدف گردشگری متمایز کرده است.
شهرهای نواحی مرکزی ایران، به‌ ویژه آن‌هایی که در نزدیکی شهر ری واقع شده‌اند، معمولاً تاریخی طولانی دارند. پاکدشت نیز چنین است. پاکدشت در بیشتر تاریخ حیات خود، جزئی از ری و ورامین بوده است و با تاریخ این دو شهر در فلات مرکزی ایران پیوندی ناگسستنی دارد.
با این حساب، قدمت آن نیز به دوران اسلامی و بلکه قرن‌ها قبل از اسلام برمی‌گردد و با وجود اینکه پاکدشت جزو روستاهای ری بوده، اما حتی در برخی از منابع، تاریخ آن را با ری یکسان می‌دانند و به پیش از دوران حکومت مادها نسبت می‌دهند.
اهمیت پاکدشت، به‌عنوان یک روستا، در حد اهمیت یک شهر بوده و به این مسئله در آثار تاریخ‌نویسان بسیاری مانند اصطخری و ابن‌حوقل اشاره شده است. از دوران صفویه قاجاریه، به دلایل مختلف، دشت ورامین به بخش‌های مختلف تقسیم شد.

هم‌اکنون شهرستان پاکدشت در شرق استان تهران، جنوب شرقی شهرستان تهران و در حاشیه جاده ترانزیتی تهران - مشهد واقع شده و از دو بخش مرکزی و شریف‌آباد تشکیل شده است. پاکدشت از سال ۱۳۶۹ از حالت روستا خارج شد و به شهر تغییر کاربری داده است و از جمله ویژگی‌های جغرافیایی جالب توجه پاکدشت این است که از شمال به کوه‌های قره آغاج و از جنوب به رشته کوه‌های البرز منتهی می‌شود. در همین بخش، قسمتی از پارک ملی خجیر نیز قرار دارد که اهمیت بسیاری از منظر اکوسیستم‌های طبیعی، استپی، بیشه‌های کوهستانی و دشتی دارد. همین محیط طبیعی است که شهر پاکدشت را به پایتخت گل و گیاه ایران تبدیل کرده است.

شاید عده بسیاری گمان کنند که جاذبه‌های گردشگری استان تهران، تنها محدود به شهر بزرگ تهران است. درحالی‌که چنین نیست و واقعیت چیز دیگری است. به عنوان مثال تا به‌ حال چیزی درباره جاهای دیدنی پاکدشت شنیده‌اید؟ شهری که فاصله بسیار کمی با تهران دارد و می‌توانید برای لحظاتی، خارج از شلوغی پایتخت در آن به آرامش برسید.پاکدشت با توجه به محیط طبیعی‌ و آثار تاریخی‌ که دارد یکی از بهترین مکان‌ها برای گذران اوقات فراغت محسوب می‌شود.

آثار تاریخی و گردشگری شهرستان پاکدشت
شاید باورتان نشود؛ اما در جنوب شرق استان تهران هم جنگل دارد! جنگلی که تاکنون به چشم ندیده اید که در آن درخت ها با میوه هایی خاص و عجیب وجود دارد. آنجا می‌توانید دستتان را دراز کنید و از مونسترا و پاپایا گرفته تا موز صورتی و قرمز؛ از پشن فروت و آناناس گرفته تا انبه و قهوه را بچینید!
علی فخر تاجیک، مبدع این جنگل استوایی در ایران در شهرستان پاکدشت در روستای فیلستان است. او با سالها تلاش، توانسته این درختان را با اقلیم ایران سازگار کند و حالا یک جنگل دارد؛ جنگلی که در ایران بی نظیر است. در واقع حالا می‌توانید همه آن درخت هایی که نیاز بود برای دیدنشان از یک قاره به قاره ای دیگر سفر کنید را به رایگان ببینید.
این درخت ها که از کنیا به ایران آورده شده اند با اقلیم کشورمان هماهنگ سازی شده اند و در چهار فصل هم میوه می‌دهند. مزه و طعم موز صورتی و قرمز با موزهای زرد کاملا متفاوت است.

درخت قهوه، چیکو، انبه و بوته آناناس نیز در جنگل استوایی وجود دارد که همگی با اقلیم ایران هماهنگ سازی شده اند. درخت قهوه بعد از یک سال به باردهی می‌نشیند. داخل خانه هم می‌توان این درخت را با گلدان نگه داشت.
از آثار باستانی متعدد پاکدشت می‌توانید بازدید کنید. از نظر طبیعی نیز، یکی از اصلی‌ترین دلایلی که می‌توانید به پاکدشت سفر کنید، وجود گلخانه‌ها و دشت‌های پر از گل و گیاه در این شهرستان و از مراکز اصلی کشت گل و تولید گل شاخه بریده در کشور است. عمارت ناصریه، تپه تاریخی تریاق قلعه، کاروانسرای خاتون آباد، یخچال قدیمی روستای یبرداغلان، محوطه تاریخی تنگ یورد بولاغ توچال، تپه باستانی و قلعه‌گبری محمودآباد و بقعه متبرکه امامزاده عون از مهمترین آثار تاریخی شهرستان پاکدشت است.
پاکدشت از یکهزار و ۵۰۰ هکتار گلخانه کشت گل و گیاه برخوردار بوده و تولیدکنندگان فعال این شهرستان سالانه بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ هزار شاخه گل بریده تولید و علاوه بر بازار داخلی، این تولیدات به دلیل کیفیت بالا به بسیاری از کشورهای جهان نیز صادر می‌ کنند.

یخچال یبر داغلان
مسئله آب و پیدا کردن راهی برای فرار از گرما، همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم، در بیشتر بخش‌های کشور ما بوده است. یکی از راه‌هایی که مردم برای حل این بحران انجام می‌دادند، ایجاد یخچال‌های مصنوعی بود و با توجه به نبود امکانات، شکل این یخچال‌ها بسیار متفاوت از مدل امروزی آن‌ها است.
یخچال یبر داغلان در دوران قاجار توسط خانمی به اسم گلین به نیت یاری رساندن به مردم ساکن در منطقه پاکدشت برای تأمین آب سالم و خنک ساخته شده است. این یخچال دارای گنبدی به حالت مخروطی است که ارتفاعی هفت متری دارد. نمای بیرونی یخچال تماماً با کاه گل اندود شده و سطح داخلی آن با آجر به‌صورت مطبق پوشش یافته است. این مسئله باعث می‌شده تا گرما از بیرون کمتر به داخل نفوذ کند و از طرفی، سرما نیز به بیرون درز نکند. داخل یخچال یک حوضچه یخ‌گیری قرار داشت که در زمستان پر می‌شد و سپس یخ‌های آن را قطعه‌ قطعه کرده و داخل مخروطه افکن می‌ریختند. در انتهای مخروطه افکن، دو چاه قرار داشت که روی آن را با علف‌های تر می‌پوشاندند که این نیز یک تکنیک دیگر برای نگه داشتن سرما بود. به این شکل آب ذوب شده تا تیرماه باقی می‌ماند و یخ از طریق ساختمان جلوی آن مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اثر در سال ۱۳۷۶به شماره ۱۹۶۷در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عمارت ناصریه
از دوران قاجاریه، عمارت‌های بسیاری که به نام فرزندان خاندان قاجاری بوده، برجای مانده است. عمارت ناصریه در پاکدشت، یکی از این عمارت‌ها است. عمارت ناصریه یا کاخ ناصرالدین میرزا متعلق به یکی از فرزندان مظفرالدین شاه قاجار به نام ناصر میرزا است. این بنا به صورت یک کوشک، در مقیاسی به وسعت ۶هزار متر مربع ساخته شده است. در پیرامون بنا، چهار برج مدور در چهار گوشه قرار دارد که از خشت و گل ساخته شده‌اند. در قسمت ورودی، یک در چوبی بزرگ و دولنگه منبت کاری شده قرار دارد که بر روی یکی از لنگه‌ها، روی یک ورق فلزی بیضی شکل، کتیبه «ناصریه» به‌صورت برجسته حکاکی شده است. این عمارت در شمال روستای جمال‌آباد و در حاشیه غربی جاده جمال‌آباد به روستای خسرو قرار دارد. در سال ۱۳۸۲ این عمارت تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی استان تهران به ثبت ملی رسید.

تپه و قلعه محمود آباد
از آنجایی‌ که پاکدشت یک منطقه تاریخی است، می‌توان بقایایی از تمدن انسانی در هزاره اول قبل از میلاد را در آن دید. محوطه باستانی تپه محمود آباد در فاصله ۲کیلومتری جنوب غربی دهستان فیلستان واقع شده که براساس شواهد موجود، قطعات سفال و احجام فرهنگی به دست آمده از این تپه قلعه قدمت بسیار طولانی‌ای دارد. بر روی سطح این تپه تاریخی، قلعه‌ای با برج و باروی گلی ساخته شده که در روزگاران گذشته، مردم را در برابر هجوم بیگانگان امن نگه می‌داشته است.

کاروانسرای خاتون‌آباد
ری، بر سر شاهراه تجاری ابریشم قرار داشت و به همین خاطر، اهمیت بسیاری برای بازرگانان و مسافران پیدا کرده بود. در چنین شرایطی، وجود کاروانسرا امری ضروری به نظر می‌رسید. سنت کاروانسراسازی، از دوران خیلی قدیم برجای مانده و تا دوران قاجاریه و پهلوی نیز کاروانسراها رونق بسیاری داشتند. پاکدشت که حوالی دو شهر بزرگ ری و ورامین قرار داشت از وجود کاروانسرا بی‌نصیب نمانده است. کاروانسرای خاتون‌آباد، یکی از بناهای تاریخی پاکدشت محسوب می‌شود که در دوران قاجار، توسط مرحوم حاج ملا علی کنی ساخته شد. به نظر، علت اصلی ساخت این مکان وجود محلی برای استراحت و خواب افرادی است که راهی زیارت حرم امام رضا بودند. بنای بیرونی این کاروانسرا از نوع چهاردیواری و بنای داخلی آن شامل ایوان ورودی، صحنی وسیع، حجرات بزرگ و کوچک و اسطبل‌های ستون‌دار است. کاروانسرای خاتون‌آباد در سال ۱۳۸۲ توسط میراث فرهنگی تهران به ثبت تاریخی رسید.

امامزادگان چهل دختر
امامزادگان چهل دختر یا خاتون(ع) در فاصله ۱۰کیلومتری پاکدشت و در ۲کیلومتری جنوب روستای جمال آباد واقع شده است. سنگ بنای این امام زاده در اواخر دوره صفویه گذاشته شد. ساختمان امام زاده، یک بنای کوچک خشتی و مستطیل شکل با گنبد بزرگ پلکانی و مخروطی است که با گل پوشش داده شده و امامزاده با مرقدی فاقد ضریح در وسط آن قرار دارد. این بقعه در آثار تاریخی ـ فرهنگی سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است. جز این امامزاده، در پاکدشت امامزاده‌های دیگری چون امامزاده عون، امامزاده سیدجلیل و امامزاده محمد نیز وجود دارد.
پژوهشگران می‌گویند بسیاری از روستاهای پاکدشت، نامهایی باستانی دارند و از این رو اهمیت باستان شناسی ویژه ای دارد، این منطقه همچنین یکی از مراکز مهم تمدن ایران بوده است.

امامزاده سیدجلیل(ع)
بنای امامزاده سیدجلیل(ع) در جنوب روستای فیلستان شهرستان پاکدشت واقع شده و متعلق به دوران صفویه است؛ برای گردشگرانی که علاقه مند به معماری بناها هستند، ساختار گنبد بنای این اثر ملی نیز جالب و خاطره انگیز است.

امامزاده محمد(ع)
این امامزاده که قدمت بنای اولیه آن مربوط به دوره قاجاریه است، در فاصله سه کیلومتری حصار امیر و غرب روستای ده امام پاکدشت واقع شده و دارای دو مناره رفیع و گنبد طلایی رنگ است.

امامزاده طالب(ع)
بر اساس روایت کتب انساب و سنگ نوشته های درون حرم، نسب شریف آن حضرت به امام زین العابدین (ع) می‌رسد که در راه باز گشت از شهر سبزوار در ولایت یا حاکمیت ری درآن زمان (سده سوم) به شهادت می‌رسند.
آستان امامزاده طالب (ع) بعد از شهر پاکدشت در بخش شریف آباد و در شمال جاده اصلی تهران ـ مشهد بعد از شهر پاکدشت، شمال روستای خسرو واقع شده است. بنای این بقعه متبرکه در سال ۱۳۷۷ به صورت خشت و گل و بسیار قدیمی و فرسوده که مربوط به زمان قاجاریه بوده و با همت اداره اوقاف وامور خیریه پاکدشت تجدید بنا گردیده است. داخل حرم با استفاده از سنگ مرمریت سبز و آیینه کاری و ضریح نقره فام و گنبد طلایی فضایی معنوی را به وجود آورده و له لحاظ گرایش ساختمان به معماری سنتی، در سال ۱۳۸۴ سردرب با ارتفاع حدوداً ۱۰ متر احداث گردیده، سبک سردرب به بناهای قبل از دوره قاجاریه مشهور به پرعقابی و سقف های چشمه پوش و ستاره چهار ضلعی و قاب و طاقنمای سنتی تزیین شده است.این بقعه تا قبل از نوسازی دارای ۲۰۰ متر مربع مساحت بوده این بقعه دارای گنبدی شلجمی (تقریباً سروی شکلی) مرتفع است که نمای آن سفیدکاری شده و نمای داخل حرم فاقد هرگونه تزیینات و کتیبه است. بقعه مزبور به دلیل قرار گرفتن در محل ایستگاه وسایل نقلیه و اتوبوسها به لحاظ مراجعه زائران از موقعیت بسیار خوب و ممتازی برخوردار است. این بقعه نیز درفهرست بناهای تاریخی ـ فرهنگی میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

امامزاده طاهر(ع)
به ‏نقل از اسناد و مدارک نسب امامزاده طاهر(ع) به امام زین العابدین(ع) می‌رسد‎.‎
آستان امامزاده طاهر(ع) در فاصله ۵۰۰ متری جنوب غربی روستای توچال از توابع ‏شهرستان پاکدشت و در فاصله ۱۲ کیلومتری جاده اصلی پاکدشت قرار دارد. ساختمان امامزاده شامل یک اتاق ۱۵ متری و قبر برجسته ای از جنس سنگ و سیمان است که توسط اهالی روستا و با کمک افراد خیّر بازسازی گردیده است. در آستان مبارک امامزاده طاهر (علیه السلام) درختان چنار کهنسالی وجود دارد که تاریخ دیرینه این مکان مقدس را حکایت می‌کنند. نام این بقعه در فهرست آثار تاریخی ـ فرهنگی سازمان میراث فرهنگی آمده است.

امامزادگان حمزه و رضا(ع)
از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) به شمار می‌روند. نام امامزاده طالب (ع) به نقل از کنز الانساب (صفحه ۴۲) و اما اولاد یوسف بن حین بن حضرت امام زین العابدین (ع) که در زمان متوکل روی به اطراف و جوانب نهادند اما یوسف با فرزندان در آن هزیمت از شهر سبزوار روی به ولایت ری نهادند و چون به شهر ری رسیدند، یوسف و طالب و اباغالب را در رشهر ری شهید کردند.
آستان امامزادگان حمزه رضا (ع) در جنوب غربی روستای خاتون آباد منطقه پاکدشت و در کنار جاده آسفالته تهران ـ مشهد واقع شده است. این بقعه در محوطه ای پر درخت و با صفا محصور گردیده است. ساختمان بقعه با طرح مستطیل شکل آجری، مشتمل بر ایوان و گنبد فلزی مدور آبی رنگ و طرفین ایوان ۴ طاقنما با ۴ درب تعبیه گردیده است. دو طرف حرم را دو مسجد در بر گرفته و ضریح بقعه فلزی است. بنای اولیه این بقعه متعلق به دوره صفویه بوده و در فهرست بناهای تاریخی فرهنگی میراث فرهنگی به ثبت رسیده است. بنای این بقعه متبرکه در سال ۱۳۷۷ به صورت خشت و گل بوده که با همت اداره اوقاف وامور خیریه پاکدشت تجدید بنا گردیده. داخل حرم با استفاده از سنگ مرمریت سبز و آیینه کاری و ضریح نقره فام و گنبد طلایی فضایی معنوی را به وجود آورده و به لحاظ گرایش ساختمان به معماری سنتی، در سال ۱۳۸۴ سردرب با ارتفاع حدوداً ۱۰ متر احداث گردیده است، سبک سردرب به بناهای قبل از دوره قاجاریه مشهور به پرعقابی و سقف های چشمه پوش و ستاره چهار ضلعی و قاب و طاقنمای سنتی تزیین شده است.

پل قدیمی روستای جیتو

این پل در جنوب رو ستای جیتو و در کنار کارخانه چای بر روی مسیل آبی که از جنوب روستا می‌گذرد واقع شده و این پل تک چشمه ای با طلاق جناغی در دوره قاجاریه و با مساحت ۸ در ۵ متر بون هیچ ستونی از آجر و ساروج ساخته شده است و در یکم مهرماه سال ۱۳۸۲به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.
شهرستان پاکدشت پایتخت گل و گیاه کشور با بیش از ۴۵۰ هزار نفر جمعیت در محور ترانزیتی بزرگراه امام رضا (ع) در جنوب‌شرق تهران واقع شده است.