توفان فکری در ژنو

گفت‌وگوهای ایران و اروپا در حالی در ژنو آغاز شد که پرونده‌های اختلافی زیادی روی میز تهران، برلین، لندن و پاریس قرار دارد؛ از مسائل دوجانبه، هسته‌ای، تحریم‌ها تا دو جنگ غزه و اوکراین. انریکه مورا ملاقات روز پنج‌شنبه با مذاکره‌کنندگان ایرانی را به‌عنوان پیش‌درآمد گفت‌وگوهای روز جمعه مثبت و صریح ارزیابی کرد. همزمان کاظم غریب‌آبادی، معاون بین‌الملل وزارت خارجه نیز پس از پایان مذاکرات روز جمعه گفت: توافق شد در آینده نزدیک گفت‌وگوها ادامه یابد.
هیات‌های مذاکره کننده ایران و تروئیکای اروپایی در شرایطی دیروز جمعه گفت‌وگوهای خود را در ژنو سوئیس آغاز کردند که پرونده‌های اختلافی متعددی روی میز قرار دارد. از پرونده پرچالش روابط دوجانبه، تحریم‌های جدید، قطعنامه شورای حکام و مذاکرات هسته ای بر سر برجام در بن‌بست تا مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی به خصوص دو جنگ غزه و اوکراین. از همین زاویه است که سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران این دور از مذاکرات را توفان فکری بین طرفین نام‌گذاری کرده تا به این ارزیابی برسند که آیا امکان پیشرفت و عبور از این مسائل تنش زا وجود دارد یا خیر؟ همزمان یک مقام ارشد ایرانی نیز روز جمعه به رویترز گفت که انتظار می‌‌رود گفت‌‌وگو با سه کشور اروپایی در ژنو «سخت و جدی» باشد. این مقام ایرانی افزود که روسیه و چین از نتایج این نشست مطلع خواهند شد.
رویترز همچنین نوشته که نشست‌‌ها در شهر ژنو، اولین دیدار پس از انتخابات اخیر ایالات متحده است و هدف این است که ببینند آیا می‌‌توان پیش از ۲۰ ژانویه، زمانی که ترامپ تحلیف می‌‌شود، حرکتی ایجاد کرد. خبرگزاری رویترز در این رابطه می‌نویسد: «سطح بی‌‌اعتمادی بین طرفین زمانی برجسته شد که کشورهای تروئیکای اروپایی در ۲۱ نوامبر قطعنامه‌‌ای علیه ایران را پیش بردند که ناظر اتمی سازمان ملل را موظف کرد تا یک گزارش جامع درباره فعالیت‌‌های هسته‌‌ای ایران تا بهار ۲۰۲۵ تهیه کند.‌دیپلمات‌‌های اروپایی گفتند که این باعث می‌‌شود جلسات ژنو بیشتر یک «جلسه همفکری» متمرکز بر نگرانی‌‌های متقابل آنها در مورد نحوه رسیدگی ترامپ به پرونده ایران باشد.
در این چارچوب صبح پاییزی پنج‌شنبه ۲۸ نوامبر-۸ آذر در ژنو، انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با دو معاون سیاسی و بین‌الملل عراقچی یعنی مجید تخت روانچی و کاظم غریب‌آبادی به گفت‌وگو نشست. این گفت‌وگو پیش‌درآمد نشست چهارجانبه دیروز جمعه ۲۹ نوامبر- ۹ آذر بود. در همین خصوص مورا در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) با تکرار برخی از ادعاها در مورد حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین در مورد این دیدار نوشت: «با معاون‌‌های وزیر خارجه ایران، تخت روانچی و غریب‌آبادی گفت‌‌وگوی صریحی در خصوص حمایت نظامی ایران از روسیه که باید متوقف شود، مساله هسته‌‌ای که به راه‌حل دیپلماتیک نیاز دارد، تنش‌‌های منطقه‌‌ای (که جلوگیری از تشدید بیشتر تنش‌‌ها از سوی همه طرف‌‌ها مهم است) و حقوق بشر داشتم.»

تداوم گفت‌وگوها در آینده نزدیک
همزمان طرف ایرانی نیز روایت خود را از این ملاقات بیان کرد. کاظم غریب آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس با اشاره به برگزاری دور جدید گفت‌وگوهای ایران با نمایندگان سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان در روز جمعه نهم آذرماه در ژنو گفت: «در این جلسه توافق شد که در آینده نزدیک گفت‌‌وگوهای دیپلماتیک ادامه یابد.» وی افزود: «آخرین تحولات دوجانبه، منطقه‌‌ای و بین‌المللی، به‌‌ویژه مباحث هسته‌‌ای و رفع تحریم، مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت.» غریب‌‌آبادی تاکید کرد: «ما قاطعانه به پیگیری منافع مردم خود متعهد هستیم و ترجیح ما مسیر گفت‌‌وگو و تعامل است.» همچنین غریب‌‌ آبادی صبح روزجمعه ۹ آذرماه در ارتباط با دیدار روز گذشته خود و مجید تخت روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه با انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ژنو در صفحه اجتماعی ایکس نوشت: با انریکه مورا گفت‌وگوی صریحی در مورد طیفی از موضوعات و همچنین چشم‌انداز مذاکرات هسته‌‌ای و رفع تحریم در پرتو تحولات جدید داشتیم. به مورا گفته شد اتحادیه اروپا باید دست از رفتار خودبینانه و غیرمسوولانه خود در قبال موضوعات و چالش‌‌های این قاره و مسائل بین‌‌المللی بردارد.
غریب‌آبادی ادامه داد: اروپا نباید مشکلات و اشتباهات خودش، از جمله در رابطه با منازعه اوکراین را با درگیر کردن دیگران فرافکنی کند. اروپا با رفتار همدستانه‌‌ای که به‌‌ویژه سه کشور مهم آن در قبال نسل‌‌کشی در غزه داشته‌‌اند، اکنون هیچ جایگاه اخلاقی برای نصیحت‌‌کردن دیگران در مورد حقوق بشر ندارد. اروپا در موضوع هسته‌‌ای ایران نیز به دلیل عدم برخورداری از روحیه مسوولیت‌‌پذیری و اعتماد به نفس لازم، مدت‌‌ها است از بازیگری تاثیرگذار فاصله گرفته است. اروپا نیازمند خودبازیابی است.
روایت طرف‌ها از ملاقات‌های روز پنج‌شنبه و جمعه نشان می‌دهد که چهار موضوع اصلی روی میز چهار ضلعی ژنو قرار دارد. چالش‌های مربوط به روابط دوجانبه، مسائل مرتبط با تحریم‌ها، هسته‌ای و برجام و دو جنگ اوکراین و غزه. فارغ از اولویت‌های دو طرف و اراده و برنامه مشخص برای رسیدن به یک فرمت مذاکراتی و قابل قبول، همه مساله اما مرتبط با تهران و پایتخت‌های اروپایی نیست و بخش مهمی از این فرآیند مرتبط با بازگشت ترامپ به کاخ سفید است. به عبارت بهتر، وعده ترامپ برای صلح در اوکراین و غزه طبیعتا بر روابط ایران و اروپا سر ریز خواهد شد و چالش ها را کمتر خواهد کرد و دو طرف می‌توانند تمرکز بیشتری روی روابط دوجانبه و حل و فصل مسائل مرتبط با آن بگذارند. اما پرونده هسته‌ای و به خصوص برجام همچنان با عدم قطعیت روبه رو است.
به زعم بسیاری از کارشناسان و ناظران، حل و فصل این موضوع بدون مذاکرات مستقیم یا غیر مستقیم از طریق کانال های مذاکراتی با ترامپ عملا به نتیجه نخواهد رسید و اگر هم به فرض به جایی ختم شود و زمینه به روز‌رسانی برجام را فراهم کند، شکننده خواهد بود و مجددا با تلاطم همراه خواهد شد. شروع مذاکرات ایران و تروئیکای اروپایی در شرایطی است که همزمان با شروع گفت‌وگوها، آژانس گزارش محرمانه‌ای درخصوص نصب سانتریفیوژهای جدید منتشر کرد. ایران به آژانس بین‌‌المللی انرژی اتمی اطلاع داده است که قصد دارد بیش از ۶هزار سانتریفیوژ جدید برای غنی‌‌سازی اورانیوم در تاسیسات خود نصب و در عین حال تعداد بیشتری از سانتریفیوژهای موجود را فعال کند. این موضوع در گزارشی محرمانه که به دست خبرگزاری رویترز رسیده، مطرح شده است.
گفت وگوهای ژنو را باید آغاز یک راه فشرده بین ایران و اروپا دانست که می‌تواند مجددا یادآور مذاکرات ژنو، وین۱ و ۲ و ۳‌های متعددی باشد که یک دهه پیش منجر به توافق برجام شد. دیدار روز جمعه ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس در ادامه گفت‌وگوهایی است که مهر ماه امسال به منظور ارزیابی شرایط و تبادل نظر درخصوص مجموعه‌‌ای از موضوعات فی‌‌مابین ایران و اروپا (اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی) در حاشیه مجمع عمومی ملل متحد در نیویورک برگزار شد. در آن نشست‌‌ها مقرر شد طرفین در تاریخی که بعدا مورد توافق قرار می‌‌گیرد، مجددا ملاقات کنند و در همین چارچوب دور جدید گفت‌‌وگوهای ایران و اروپا روز جمعه ۹ آذرماه با حضور تخت‌‌روانچی و غریب‌‌آبادی برگزار می‌‌شود. این قبیل نشست‌‌ها برای تبیین دقیق مطالبات و ملاحظات کشور و پرهیز دادن طرف‌‌های مقابل از هرگونه اشتباه محاسباتی و نیز شنیدن ‌‌نظرات آنها اهمیت دارد.