سفید و سیاه یک حراج غربی در ایران

چند روزی است که گوشی‌هایمان زیر بمباران پیام‌های تبلیغاتی قرار گرفتند؛ پیام‌هایی که مثل تیک‌تاک یک بمب ساعتی، از هر طرف منفجر می‌شوند. از فروشگاه‌های پوشاک گرفته تا غول‌های دنیای دیجیتال، همه و همه آماده‌اند تا شما را وسوسه کنند؛ اما چرا؟ چون کسی نمی‌خواهد از هیجان فروش جمعه سیاه عقب بماند.
از تخفیف‌هایی که عمدتاً شبیه یک شوخی با مدل حراج هستند مثل تلفن‌همراه با قیمت واقعی ۵۰ میلیونی که پیامک فروش به قیمت یک پنجم برای افراد مخابره شده است،‌ تا کالاهایی که رایگان به شما هدیه می‌شوند، البته مشروط بر اینکه چند میلیون تومان خرج کنید!
اما این همه ماجرا نیست؛ حتی شرکت‌های لندتک و پرداخت اعتباری هم دست به کار شده‌اند. آن‌ها برای اینکه شور خرید را دوچندان کنند، سقف اعتبارات مشتریان را بالا برده‌اند که البته این سرویس اعتباری در چنین روزی، قابل قبول به نظر می‌رسد.
حالا، این همه شلوغی و شور و هیجان برای چیست؟ بلک فرایدی از کجا آمده و چرا تا این حد مهم شده است؟ این روز واقعاً برای خرید با قیمت کمتر برای مصرف‌کننده طراحی شده یا داستان دیگری پشت آن است؟ بیایید نگاهی به این طوفان تخفیف‌ها بیندازیم و ببینیم آیا واقعا این جمعه “سیاه” است، یا برای ما بیشتر خاکستری؟

جمعه سیاه؛ مناسبتی که از آن ما نیست!
بلک فرایدی یا جمعه سیاه، یک سنت خارجی است؛ روزی که در کشورهای غربی، بعد از جشن شکرگزاری و پیش از کریسمس برگزار می‌شود. در این روز، فروشگاه‌ها تخفیف‌های بزرگ می‌گذارند تا مردم برای خرید هدایا و آماده شدن برای تعطیلات کریسمس به صف شوند؛ اما سوال اینجاست: این مناسبت چه ربطی به فرهنگ خرید ایرانی‌ها و کسب‌وکارهای خرد دارد؟ آیا ما هم کریسمس داریم؟
اگر قرار است چنین مناسبت‌هایی داشته باشیم، چرا با فرهنگ و نیازهای خودمان سازگار نکنیم؟ مثلاً قبل از عید نوروز، یا پیش از شروع مدارس، که واقعاً فصل خرید خانوارهای ایرانی است. اصلاً چرا باید وسط پاییز که هیچ مناسبت فصلی یا فرهنگی با آن مرتبط نیست، ناگهان درگیر طوفان «پیامک تخفیف» می‌شویم؟
جالب‌تر اینجاست که حتی در مناسبت‌های واقعی خودمان، مثل عید نوروز، برخی فروشگاه‌ها به‌جای تخفیف واقعی، قیمت‌ها را بالا می‌برند چون تقاضا زیاد می‌شود؛ حالا چطور است که پای یک سنت غربی به ایران که باز می‌شود، همه یادشان می‌افتد که باید به مشتری احترام بگذارند و تخفیف بدهند؟ «آن هم اگر تخفیفی در کار باشد؟»
جمعه سیاه شاید یک روز بزرگ در تقویم خرید خارجی‌ها باشد، اما اگر ما می‌خواهیم چیزی شبیه به آن داشته باشیم، بهتر است با مناسبت‌ها و فرهنگ خودمان هماهنگش کنیم، وگرنه، این هم می‌شود یکی دیگر از آن تقلیدهای بی‌معنا که نه برایمان سود دارد، نه هیچ ارزش فرهنگی‌ای به همراه می‌آورد.

جمعه سیاه؛ تخفیف یا ترفند؟
فرقی نمی‌کند چه فروشگاهی باشد؛ پوشاک، لوازم دیجیتال یا حتی خوراکی! هر کدام به شکلی سعی می‌کنند شما را قانع کنند که جمعه سیاه فرصتی طلایی است. اما بیایید صادق باشیم: آیا این تخفیف‌ها واقعی‌اند؟
بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» برای پاسخ به این پرسش نشان می‌دهد، در سال‌های اخیر پشت این موج تبلیغات پر زرق‌وبرق، عمدتاً خبری از تخفیف‌های واقعی نبوده است. کافی است چند روز قبل از این رویداد سری به فروشگاه‌ها بزنید؛ قیمت‌ها آرام‌آرام بالا می‌روند تا درست در روز جمعه سیاه، با یک برچسب «تخفیف جذاب»، مصرف‌کننده را وسوسه کنند. نتیجه؟ همان قیمت واقعی، فقط با یک ترفند روان‌شناختی به شما فروخته می‌شود!
ماجرا فقط به قیمت‌ها ختم نمی‌شود. بسیاری از کالاهایی که در این مناسبت عرضه می‌شوند، اجناس قدیمی (outlet) هستند که فروشگاه‌ها به دنبال خالی کردن انبارشان از آنها هستند. ممکن است محصولی که می‌خرید، کیفیتی پایین‌تر از انتظار داشته باشد یا حتی معیوب باشد. تاکنون افراد زیادی اعلام کرده‌اند که از خرید یک کالا با بسته‌بندی خراب یا تاریخ مصرف نزدیک شکایت کرده دارند.
و اگر مشتری خوش شانس باشد و کالای سالم و باکیفیتی پیدا کند، داستان به اینجا ختم نمی‌شود. مشکلات دیگری مثل محدودیت موجودی، «تأخیر در ارسال»، یا حتی خدمات پس از فروش ضعیف، بارها تجربه خرید را خراب کرده‌اند. گاهی اوقات هم تخفیف‌ها فقط برای تعداد محدودی از مشتریان اعمال می‌شود، و افرادی که دیرتر اقدام کرده‌اند، با پیام «اتمام موجودی» روبه‌رو می‌شوند.
کاربران چه میگویند؟
تجربه مردم از بلک فرایدی در روزهای اخیر نشان می‌دهد که این تخفیف‌ها همیشه به نفع مشتری نیستند. یکی از کاربران توییتر نوشته که چند روز پیش قیمت یک گوشی ۲۶ میلیون بود، امروز که تخفیف بلک فرایدی شروع شده، قیمت آن به ۳۴ میلیون رسیده، و حالا با تخفیف، ۲۴ میلیون قیمت خورده.
همچنین یکی دیگر از کاربران اشاره کرده که برای خرید شارژر سرفیس، چند روز پیش قیمت‌ها را بررسی کرده بود و تصمیم داشت شب خرید کند؛‌ اما وقتی دوباره به سایت مراجعه کرده، دید که به بهانه بلک فرایدی، تمام مدل‌ها حذف شده‌اند و دو مدل جدید با ۳۰ درصد قیمت بالاتر از هفته پیش، به فروش می‌رسند. این تجربیات نشان می‌دهند که فروشگاه‌ها در بلک فرایدی هر طور که بخواهند قیمت‌گذاری می‌کنند. یکی دیگر از کاربران هم اشاره کرده که فروشگاهی، به بهانه تخفیف بلک فرایدی، قیمت‌ها را به ۵ میلیون افزایش داده است.

چطور هوشمندانه در جمعه سیاه خرید کنیم؟

۱. خرید از روی نیاز، نه هیجان!
اینکه روی یک کالا نوشته‌اند «۷۰٪ تخفیف»، دلیل نمی‌شود که به آن نیاز دارید. قبل از اینکه وارد دنیای پر زرق‌ و برق تخفیف‌ها شوید، از خودتان بپرسید: آیا این کالا واقعاً برای من کاربردی است؟ اگر پاسخ “نه” است، بگذارید در قفسه بماند!
۲. فریب قیمت‌های فریبنده را نخورید.
همیشه قبل از خرید، قیمت واقعی کالا را چک کنید. بسیاری از فروشگاه‌ها چند روز قبل از حراج، قیمت‌ها را بالا می‌برند و روز جمعه سیاه، با یک تخفیف جعلی شما را فریب می‌دهند. سایت‌های مقایسه قیمت یا حتی یک جستجوی ساده می‌تواند شما را از این دام نجات دهد.
۳. کیفیت حرف اول را می‌زند.
همیشه به یاد داشته باشید: تخفیف هر چقدر هم بزرگ باشد، برای کالایی که کیفیت ندارد، باز هم گران است! مشخصات محصول را بررسی کنید، نظرات کاربران را بخوانید و مطمئن شوید چیزی که می‌خرید، ارزش هزینه‌کردن را دارد.
۴. با بودجه مشخص وارد میدان شوید.
هیجان خرید می‌تواند شما را به راحتی از مسیرتان خارج کند. قبل از شروع خرید، سقف بودجه‌تان را مشخص کنید و به آن وفادار بمانید. اگر چیزی فراتر از توان مالی‌تان بود، بی‌خیالش شوید. خریدهای بی‌برنامه، فقط جیب‌تان را خالی می‌کنند!
۵. فروشگاه معتبر، خرید مطمئن.
در دنیای تخفیف‌ها، همیشه فروشگاه‌های نامعتبر و ناشناس هستند که با قیمت‌های وسوسه‌کننده، مشتریان را به دام می‌اندازند. فقط از فروشگاه‌هایی خرید کنید که نام و اعتبارشان برایتان شناخته‌شده است. به یاد داشته باشید، گاهی خرید از فروشگاهی نامعتبر، هزینه‌های پنهانی بیشتری برایتان دارد.
در نهایت، جمعه سیاه یک فرصت است، نه مسابقه. اگر با برنامه‌ریزی و دقت خرید کنید، این روز می‌تواند برای شما به‌صرفه باشد. اما اگر بدون فکر وارد میدان شوید، فقط یک قربانی دیگر در این بازی تبلیغاتی خواهید شد. هنر خرید در انتخاب هوشمندانه است، نه در پُر کردن بی‌هدف سبد خرید.