عقب ماندگی صنعت گردشگری از قطار ارزآوری

سارا پارساپور درخصوص سهم و جایگاه صنعت گردشگری در اقتصاد کشور اظهار کرد: ایران در شاخص توسعه گردشگری و سفر در سال ۲۰۲۳ با کسب امتیاز ۳.۷۲ در جایگاه ۷۳ جهان قرار دارد که این رتبه نشان‌دهنده نامناسب بودن این جایگاه در مقایسه با کشورهایی مانند امارات متحده عربی با رتبه ۱۸ و ترکیه با رتبه ۲۹ است.
وی با اشاره به اینکه این موضوع در مورد جایگاه ایران در بین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا نیز حاکم است، افزود: ایران در بین ۱۴ کشور در رتبه نهم قرار گرفته است. هر چند شمار گردشگران ورودی بین‌المللی در ایران طی سال‌های گذشته افزایش یافته و از ۲.۹۴ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ به حدود ۵.۸ میلیون نفر در سال ۲۰۲۳ رسیده است، اما این رقم در مقایسه با کل گردشگران بین‌المللی جهانی و حتی با کشور امارات متحده عربی با ۲۸ میلیون نفر گردشگر در سال ۲۰۲۳ بسیار اندک است.
پارساپور با توجه به میزان درآمدهای محدود گردشگری ایران با مجموع درآمدهای حاصل از گردشگری در جهان و کشورهای منطقه افزود: بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۲، در حالی که درآمدهای حاصل از گردشگری در ایران حدود ۳.۷ میلیارد دلار بوده است، این رقم در امارات متحده عربی بیش از ۲۱ میلیارد دلار بوده است که این موضوع از پایین بودن درآمدهای ایران در این بخش در مقایسه با کشورهای مختلف جهان حکایت دارد.
سرپرست گروه پژوهشی اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی با بیان اینکه عدم دستیابی صنعت گردشگری به جایگاه شایسته در اقتصاد ایران را می‌توان در ابعاد سیاسی، اقتصادی و مدیریتی جستجو کرد، گفت: از جمله موانع سیاسی می‌توان به مواردی همچون فقدان پرواز مستقیم به مقصد ایران، برخی تبلیغات منفی علیه کشورمان و تحریم‌های بین‌الملل و چالش‌های ایران با غرب اشاره کرد. در واقع شاید بتوان گفت در زمینه ورود گردشگر بین‌المللی به داخل کشور بعد سیاسی نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کند، اما آنچه که در حال حاضر گردشگری داخلی و حتی خارجی ما (گردشگران عرب، کشورهای آسیای میانه) را تحت تاثیر قرار می‌دهد ضعف مدیریتی و قوانین دست و پاگیر و مشکلات اقتصادی است که به دلیل اثرپذیری بالا از تحریم‌ها بیشتر تحت تاثیر سوء مدیریت قرار گرفته و باعث شده تا گردشگری و سفر از سبد برخی خانوارها خارج شود.
وی ادامه داد: همچنین به دلیل نوسانات در حوزه اقتصادی، توجه به این صنعت در هر ۳ حوزه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی از اولویت کشور خارج شده و توجه کمتری به آن می‌شود. از طرفی حضور دولت یا ارگان‌های شبه دولتی در این عرصه سبب مغفول ماندن بخش خصوصی و ایجاد مانع تراشی برای این بخش در حوزه گردشگری شده است، چنانچه با ایجاد وزارتخانه مستقل برای این حوزه گمان‌ها به این سمت و سوی می‌رفت که با داشتن متولی مشخص این صنعت شرایط بهتری خواهد داشت، اما متاسفانه این حوزه با بی‌مهری زیاد از سوی سیاستگذاران و دولتمردان مواجه شده است.
عضوهیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در خصوص شرایط زیرساختی گردشگری در این استان، بیان کرد: خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد به دلیل شرایط خاص حضور بارگاه امام رضا(ع) و داشتن امکانات زیر ساختی نسبتا مناسب در مقایسه با سایر استان‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. با این وجود در خصوص جاده، راه آهن و خطوط هوایی نیازمند توجه بیشتر است.
پارساپور ضمن ارزیابی از وضعیت سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری در سطح کشور و خراسان رضوی تصریح کرد: براساس آمارها حدود ۱۰ درصد گردش مالی دنیا مربوط به صنعت گردشگری است که سهم ایران از این بخش فقط یک درصد و شاید کمتر باشد و عقب‌ماندگی از قطار ارزآور گردشگری به ویژه در شهرهای گردشگر پذیری همچون مشهد باید واکاوی شود.
وی خاطرنشان کرد: بخشی از سهم گردش مالی اندک گردشگری را می‌توان به چالش‌های موجود در سرمایه‌گذاری در این بخش نسبت داد که در واقع عدم ثبات اقتصادی و ریسک بالای سرمایه گذاری در کشور، تمامی بخش‌های اقتصادی را در زمینه سرمایه‌گذاری با چالش مواجه کرده است که بالتبع صنعت گردشگری نیز از این امر مستثنی نیست؛ به طوری که سرمایه گذاری چندانی در زیرساخت‌های گردشگری که مهمترین آن حمل و نقل است صورت نگرفته، چنانکه در فصل تابستان و ایام پیک با کمبود های زیاد در حمل و نقل هوایی و ریلی مواجه بوده‌ایم که خود مانعی بزرگ در ورود گردشگر به شهر مشهد بود.
عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی درخصوص تاثیر ظرفیت‌ها و فرصت‌های صنعت گردشگری در ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر در خراسان رضوی و به ویژه مشهد تصریح کرد: وجود مرقد مطهر امام رضا(ع)، آرامگاه فردوسی و سایر شعرای نامدار در خراسان رضوی، ظرفیت‌های طبیعی، جایگاه قابل توجه گردشگری سلامت و افزایش ورود گردشگران خارجی در خراسان رضوی سبب خلق فرصت‌های جدید در این صنعت شده که در نتیجه آن اشتغالزایی در این صنعت در استان افزایش یافته است، اما از طرفی با توجه به اینکه اشتغال‌زایی در این صنعت به سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد لذا شناسایی ظرفیت‌ها و فرصت‌ها در حوزه گردشگری و سرمایه‌گذاری بر روی آن‌ها می‌تواند اشتغالزایی قابل توجهی ایجاد کند.

فراهم نبودن زیرساخت‌ها برای حضور گردشگران باعث از بین رفتن مشاغل این حوزه است
وی اضافه کرد: اما باید این نکته را مد نظر قرار داد که عدم فراهم آوردن امکانات و زیرساخت‌های کافی برای حضور گردشگران خارجی و داخلی می‌تواند مهمترین عامل در از بین رفتن بسیاری از مشاغل گردشگری باشد که در نتیجه آن اشتغالزایی در این صنعت کاهش قابل توجهی خواهد یافت.
عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در خصوص نقش داده‌ها و اطلاعات در بهبود عملکرد صنعت گردشگری اظهار کرد: داده‌ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها مهمترین و اساسی‌ترین عنصر در مدیریت و برنامه‌ریزی صنعت گردشگری است. پر واضح است که مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح تنها راه دستیابی به عملکرد بالا در این صنعت است.
پارساپور با بیان اینکه در واقع کمبود، تناقض و چند منبعی داده و اطلاعات در این صنعت، سبب شده که پیش‌بینی تقاضا و مدیریت منابع در جهت بهبود عملکرد به درستی انجام نگیرد، ادامه داد: از طرفی زنجیره تامین و ارزش که یکی از اساسی‌ترین فرایندها برای بهبود عملکرد این صنعت است نیازمند داده‌های کافی و دقیق است که به دلیل خلاء آن نه تنها فرایندها و زنجیره گردشگری به درستی شکل نگرفته بلکه این صنعت را با مشکلات متعددی روبه رو ساخته است.

سرمایه‌گذاری رشد و تعالی گردشگری را به همراه دارد
وی بر ضرورت سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری و دسترسی به داده‌های متقن و جامع در این حوزه تاکید کرد و گفت: آنچه باعث رشد و تعالی گردشگری می‌شود سرمایه‌گذاری است که این امر به شدت به وجود داده‌های کافی در زمینه شناسایی فرصت‌های جدید، شناسایی نیازها و ترجیحات مشتریان این صنعت و... وابسته است.