کاشان در انتظار «توافق»

هزینه بازسازی و مرمت یک خانه تاریخی در کاشان گاه به ۳۰۰ میلیارد تومان و فراتر از آن هم می‌رسد. برگشت این سرمایه اما به گفته صاحبان این خانه‌ها در شرایط کنونی توریسم ایران آسان نیست.
گردشگران خارجی که تمایل به اقامت در این خانه‌ها دارند، به دلایل مختلف به ایران سفر نمی‌کنند. قرار گرفتن ایران در فهرست کشورهای قرمز از لحاظ گردشگری، تحریم‌ها‌، فقدان ارتباط با بانک‌های سایر کشورها برای تراکنش مالی و... بخشی از این دلایل است. مالکان این خانه‌ها به «دنیای اقتصاد» می‌گویند، گره توریسم در کاشان و سایر شهرها با روند مثبت مذاکرات می‌تواند باز شود. این امر نه‌تنها گردش مالی را در این بخش به همراه دارد بلکه سایر سرمایه‌گذاران را هم برای ورود به این بخش تشویق می‌کند. در نتیجه می‌توان امیدوار بود که بافت تاریخی و هویت فرهنگی نه‌تنها در کاشان بلکه در سایر شهرها هم حفظ شود.
آرش راهب یکی از این سرمایه‌گذاران است. او با اشاره به اینکه اغلب کسانی که در کاشان سرمایه‌گذاری کردند، به خاطر علاقه و عشق به این کار وارد شدند به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: به‌خاطر علاقه به معماری و احیای خانه‌های تاریخی وارد این حوزه شدم؛ مثل کسی که تابلو یا فرش‌های نفیس جمع‌آوری می‌کند. من هم این کار را با علاقه شروع کردم. اما در مسیر، با چالش‌هایی روبه‌رو شدم. یکی از مشکلات اصلی، تحریم‌ها بود. قبل از تشدید تحریم‌ها و پیش از شیوع کرونا، دو هتل ما فعال بود و حدود ۸۰ درصد ظرفیت‌مان پر می‌شد.
از این میزان، حدود ۷۰ درصد ‌میهمانان ما گردشگران خارجی بودند. اما با آمدن کرونا، ورود گردشگران متوقف شد و بعد از آن هم تحریم‌ها شدت بیشتری گرفت. در کنار آن، مسائلی مثل جنگ در منطقه و احساس ناامنی باعث شد حضور گردشگران خارجی بسیار کمتر شود. به گفته او این روزها عمده مخاطبان بوتیک هتل او توریست‌هایی از شهرهای دیگر ایران هستند، راهب می‌افزاید: قدرت خرید گردشگران داخلی هم به واسطه تورم و مسائل اقتصادی پایین‌تر از قبل است. در حال حاضر، اشغال ظرفیت اقامتگاه‌ها بین ۴۰ تا ۶۰ درصد است. با این حال، کاشان هنوز ظرفیت رشد بالایی دارد. امکاناتی که امروز در اختیار داریم، بسیار بهتر از گذشته است. توریست‌ها علاقه دارند به جاهایی سفر کنند که امکانات رفاهی خوبی داشته باشد، و ما این زیرساخت‌ها را فراهم کرده‌ایم.
گردشگرانی که مخاطب این خانه‌ها هستند، از کدام کشورها به ایران سفر می‌کنند؟ راهب می‌گوید: پیش از کرونا، از کشورهایی مثل فرانسه، آلمان، آمریکا، برزیل، مکزیک، روسیه و چین گردشگران زیادی داشتیم. بعد از کرونا، تعداد گردشگران خارجی بسیار کمتر شده و فعلا بیشتر گردشگران خارجی، از روسیه و چین هستند. متاسفانه حتی این گروه هم به‌دلیل برخی نگرانی‌ها و مسائل منطقه‌ای، در سال گذشته کمتر شدند. اما اگر مذاکرات بین‌المللی به نتیجه برسد، امیدواریم حضور گردشگران خارجی دوباره افزایش پیدا کند.
او می‌افزاید: با روند مثبت مذاکرات، صنعت توریسم نه‌تنها در کاشان بلکه در تمام شهرهای ایران رونق می‌‌یابد. اما اگر شرایط به همین شکل باقی بماند، حفظ بافت تاریخی کاشان بسیار دشوار خواهد بود. سرمایه‌گذاری در گردشگری ایران کار پرهزینه‌ای است. در بسیاری از کشورها، دولت‌ها با تسهیلات مالی، وام و حمایت‌های مختلف از سرمایه‌گذاران حمایت می‌کنند، اما در ایران تقریبا تمام هزینه‌ها بر دوش سرمایه‌گذار است. اگر کسی بخواهد صرفا با سرمایه شخصی و بدون حمایت وارد این حوزه شود، توجیه اقتصادی ندارد و تنها با انگیزه علاقه شخصی پیش می‌رود.
راهب اضافه می‌کند: اگر کسی فقط به دنبال سود مالی باشد، ورود به این حوزه با این شرایط منطقی نیست. اما اگر دید بلندمدت داشته باشیم و به ارزش افزوده املاک و رونق احتمالی آینده فکر کنیم، می‌توان امیدوار بود.
راهب با ابراز امیدواری از اینکه مذاکرات به نتیجه برسد، می‌گوید: از دولت‌مردان می‌خواهم که اگر حمایت خاصی از ما ندارند، لااقل مانع‌تراشی نکنند. ما از تسهیلات، وام یا امکانات خاصی برخوردار نیستیم، اما حداقل انتظار داریم برخوردها با سرمایه‌گذاران دوستانه‌تر باشد. برخی از دوستان من علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران هستند، اما به‌خاطر رفتارهای بازدارنده و... عقب‌نشینی می‌کنند. امیدوارم سیاستگذاران به جذب سرمایه‌گذاری خارجی نگاه جدی‌تری داشته باشند.
این فعال حوزه گردشگری درباره محدود شدن برندینگ کاشان به محصولاتی مانند گلاب‌، می‌گوید: کاشان ظرفیت‌های زیادی برای برندینگ دارد. نمونه آن حمام‌های سنتی هستند که روزگاری از افتخارات ایران بودند. امروز در کشورهایی مثل ترکیه یا مراکش، حمام‌های سنتی را با قیمت‌های بالا به گردشگران عرضه می‌کنند. اما متاسفانه در کاشان این حمام‌ها در حال از بین رفتن هستند و کسی روی آنها سرمایه‌گذاری نکرده است. همچنین فرش کاشان، پارچه‌بافی، صنایع‌دستی مثل مس‌کاری، محصولات کشاورزی محلی و گیاهان دارویی از دیگر ظرفیت‌های این منطقه هستند. متاسفانه بسیاری از این صنایع از بین رفته‌اند. به‌نظر من باید برای احیای این صنایع، سرمایه‌گذاری جدی‌تری صورت بگیرد. کاشان فقط گلاب نیست، بلکه مجموعه‌ای از هنر، تاریخ و سنت است که باید تمام این موارد در برند گردشگری آن دیده شود.
منزوی شدن گردشگری ایران با تحریم‌ها
سید‌علی گلشهری صاحب بوتیک‌هتل دیگری در کاشان است. او با اشاره به اینکه در جوانی طراح فرش بودم و علاقه زیادی به هنر داشتم، بعد از مدتی نقاشی و طراحی را کنار گذاشتم و سراغ کار صنعتی رفتم، می‌گوید: زمانی که دخترم هم به گردشگری علاقه‌مند شد، تصمیم گرفتم وارد حوزه احیای خانه‌های تاریخی شوم. با وجود اینکه می‌توانستم این رقم را در هر جای دنیا سرمایه‌گذاری کنم یا در خود تهران کارهای دیگری انجام دهم، ولی تصمیم گرفتم در کاشان یک خانه تاریخی را بازسازی کنم.
بازسازی این خانه به گفته این فعال گردشگری سه سال و نیم طول کشید. با این حال همچنان تعداد توریست‌هایی که به آن مراجعه می‌کنند، اندک است. او توضیح می‌دهد: کاشان در تابستان بسیار گرم است و تعداد گردشگران به‌شدت کاهش می‌یابد. در حالی که می‌توان با تعریف بسته‌های مختلف‌، توریست‌ها را در تمام فصول به سمت کاشان جذب کرد. گلشهری درباره تاثیر روند مثبت مذاکرات بر صنعت توریسم بیان می‌کند: اگر مذاکرات به نتیجه برسد، گردشگران خارجی بیشتری به ایران خواهند آمد. من گردشگری از ترکیه داشتم که وقتی اینجا آمد، به من گفت اگر مشابه این خانه‌ها را در ترکیه بسازید یک سال باید در نوبت بمانید تا جا برای رزرو پیدا شود.
او اضافه می‌کند: اگر مذاکرات به نتیجه برسد و زیرساخت‌های مناسب برای گردشگران فراهم شود، ایران هم می‌تواند همچون مناطق پرگردشگر دنیا، مثل ترکیه و امارات، رونق پیدا کند. لازمه آن هم شکوفایی صنعت گردشگری، باز شدن فضا برای سرمایه‌گذاری و حمایت لازم از این قشر است.
ایران مقصد ارزان گردشگری
مصطفی آبیار‌قمصری مالک خانه تاریخی دیگری در کاشان است. او درباره شرایط گردشگری این شهر در نوروز می‌گوید: توریسم در نوروز چندان مساعد نبود؛ به‌خصوص در هفت روز اول سال نو استقبال نسبت به سال‌های گذشته ضعیف‌تر شد. در هفته دوم نوروز، شرایط بهبود یافت و در اردیبهشت ماه، مجموعه ما شرایط بسیار خوبی را تجربه کرد.
به گفته این فعال حوزه توریسم خانه‌های تاریخی کاشان با نگاه به استانداردهای میزبانی از گردشگران خارجی طراحی شده است. با این حال در این مجموعه‌ها تمایزی بین ‌میهمانان داخلی و خارجی نیست. او درباره تاثیر مذاکرات بر توریسم بیان می‌کند: با توجه به افزایش قیمت ارز، ایران از نظر اقتصادی یکی از کشورهای ارزان برای سفر محسوب می‌شود. این موضوع یک مزیت رقابتی مهم است که می‌تواند باعث شود گردشگران زیادی از کشورهای مختلف به ایران سفر کنند. علاوه بر این، ایران از نظر ویژگی‌های معماری، فرهنگی، آداب و رسوم و تنوع اقلیمی یک مقصد منحصر به‌فرد است. اگر شرایط سیاسی و مذاکرات بین‌المللی به سمت بهبود پیش برود، می‌توانیم میزبان بسیار خوبی برای جهان باشیم.
آبیار درباره گردشگران خارجی این مجموعه می‌گوید: در حال حاضر تعداد گردشگران خارجی به‌شکل چشمگیری کاهش پیدا کرده، اما با این حال در این مدت گردشگرانی از روسیه، عراق و چند کشور عربی دیگر داشتیم. امیدواریم با گشایش‌های سیاسی، بتوانیم میزبان طیف وسیع‌تری از گردشگران از کشورهای مختلف باشیم و کاشان را به جایگاهی شایسته در گردشگری ایران و جهان برسانیم.