آیا کاهش شدید قیمت خودرو در راه است؟

تصمیم مهم روز چهارشنبه (۲۱ آذر) مجلس برای کاهش تعرفه واردات خودروهای خارجی از ۱۰۰ به ۶۰ درصد، می‌تواند موجی از ریزش قیمت در بازار خودروهای خارجی را ایجاد کند.
از سوی دیگر، مهدی ضیغمی، مدیر طرح خودرو وزارت صمت، خبر از اتخاذ تصمیماتی داده که براساس آن تخصیص ارز برای واردکنندگانی انجام می‌شود که بتوانند خودرو را با کمترین قیمت وارد کنند. این سیاست می‌تواند باعث افزایش رقابت در بین واردکنندگان و کاهش قیمت خودرو شود. حال باید ببینیم این تغییرات چگونه و تا چه حدی می‌توانند بر قیمت خودرو تأثیر بگذارند و آیا بازار و مصرف‌کنندگان به این تغییرات پاسخ مثبتی نشان خواهند داد یا خیر.

واکنش مجلس به شوک قیمتی خودروسازان داخلی
هنوز بررسی لایحه بودجه سال آینده در مجلس به پایان نرسیده بود که دو خودروساز سایپا و ایران خودرو از قیمت جدید محصولات خود، در سایت کدال بورس، رونمایی کردند و شورای رقابت هم با تایید سریع قیمت‌های کارخانه این شبهه را در ذهن خریداران به وجود آورد که این افزایش قیمت از ابتدا با تایید نهاد و سازمان‌های مرتبط با تعیین قیمت خودرو بوده است. البته این افزایش عجیبی که ایران خودرو و سایپا انجام دادند محدود به این دو شرکت نماند و قیمت بسیاری از خودروهای وارداتی موجود در بازار هم دچار تلاطم شد.
غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون تلفیق مجلس، در واکنش به افزایش قیمت، در صفحه شخصی خود نوشت: "هر چقدر دولت و خودروسازان داخلی‌ قیمت خودرو را بالا ببرند، ‌مجلس⁩ تعرفه واردات خودرو⁩ را پایین خواهد‌ آورد تا رقابت به نفع مردم شود."
افزایش قیمت خودروهای داخلی، زمزمه‌هایی را در راهروهای مجلس مبنی بر کاهش تعرفه خودروهای وارداتی در سال آینده، به راه انداخت که نتیجه آن تصویب طرح کاهش تعرفه واردات خودرو به 60 درصد بود. دو نکته مهم که در این مصوبه مجلس به چشم می‌خورد تک نرخی شدن تعرفه واردات خودرو به جای استفاده از نرخ شناور و شامل شدن آن بر واردات خودروهای با کارکرد کمتر از 5 سال است که می‌تواند باعث افزایش ثبات در بازار خودروهای وارداتی شود.

افزایش رقابت واردکنندگان در سامانه عرضه خودرو
مهدی ضیغمی، مدیر طرح واردات خودرو وزارت صمت، در یک نشست خبری اعلام کرد که در عرضه‌های پیش رو، شرکت‌های مختلف برای عرضه برندهای یکسان خودرو اعلام آمادگی کرده‌اند و این مسئله می‌تواند رقابت میان واردکنندگان را افزایش دهد. او در ادامه افزود با همکاری‌های خوبی که انجام شده قیمت بسیاری از خودروها با کاهش مواجه شده که ازمیان آنها می‌توان به برند تویوتا اشاره کرد. بعضی از برندها هم که کاهش قیمت اندکی داشتند مشمول تخفیف خواهند شد تا بتوانند خودروها را با قیمت بهتر به مردم عرضه کنند. وی در ادامه افزود: راهبرد فعلی کشور و وزارت صمت، متمرکز بر افزایش رقابت در بازار واردات خودرو است و اولویت عرضه ارز برای واردکنندگانی خواهد بود که بتوانند خودرو را با پایین‌ترین قیمت وارد کنند.

آیا کاهش تعرفه می‌تواند باعث کاهش قیمت‌ها شود؟
کارشناسان معتقدند اگرچه کاهش تعرفه واردات اقدامی خوب و لازم در جهت کنترل قیمت خودروهای وارداتی است اما مشکلات بزرگی در بازار وجود دارد که می‌تواند تاثیر تصمیمات فعلی را کاهش دهد. یکی از عوامل مهمی‌ که می‌تواند کاهش تعرفه را بی‌اثر کند، تعداد کم خودروهای وارد شده است که مطابق با نیازهای کشور ما نیست. این که انتظار داشته باشیم با واردات 50 هزار خودرو بتوانیم تاثیر بزرگی بر قیمت بازار بزرگ خودرو داشته باشیم کمی دور از واقعیت به نظر می‌رسد چراکه تعداد اندک خودروهای وارداتی در جریان دلالی، تبدیل به کالایی سرمایه‌ای می‌شوند و عده‌ای آنها را با قیمت‌های گزاف در بازار آزاد به فروش می‌رسانند.
این در میان واردکنندگان برندهای مختلف خودرویی رقابت وجود داشته باشد بسیار خوب است اما تا زمانی که اشکالات موجود در سامانه‌های عرضه خودرو رفع نشده نمی‌توان امید چندانی به تاثیرگذاری این رقابت داشت چرا که فقط سود را از جیب واردکنندگان به دلالان انتقال داده‌ایم و مصرف‌کننده نهایی همچنان باید در آرزوی خرید خودرو با کیفیت خارجی با قیمت مناسب بماند.
مشکل دیگری که دربرابر این طرح وجود دارد، تامین 3.3 میلیارد یورو ارز مورد نیاز برای اجرای این طرح است که در شرایط اقتصادی فعلی بسیار دشوار به نظر می‌ر‌سد. حتی در سالهای گذشته که با تحریم‌هایی با این شدت مواجه نبودیم میزان واردات خودرو فراتر از عدد 100 هزار نرفت و به نظر میر‌سد ارقام اعلام شده درحال حاضر بیشتر از این که قابلیت عملیاتی داشته باشند برای کنترل بازار خودرو باشند.

چه عواملی بر قیمت خودروهای داخلی تاثیرگذار هستند؟
بازار خودرو در طی سالهای اخیر بسیار پرالتهاب بوده و رویدادهای مختلف سیاسی و اقتصادی باعث بوجود آمدن نوسانات بسیار در این بازار شده است. از جمله عواملی که بر قیمت خودروهای داخلی تاثیرگذار هستند می‌توان به قیمت ارز، قیمت مواد اولیه، میزان عرضه و تقاضا و ... اشاره کرد. عدم تناسب میان عرضه و تقاضا و وجود انحصار در بازار برای تولیدکنندگان داخلی را می‌توان یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر کیفیت و قیمت خودروهای داخلی دانست. دولت برای رفع مشکل عرضه و تقاضا اقدام به راه‌اندازی سامانه جامع عرضه خودرو کرده ولی همین سامانه بدلیل عرضه قطره چکانی خودرو و تفاوت قیمت فاحش میان قیمت بازار و کارخانه، باعث تبدیل شدن خودرو به کالایی سرمایه‌ای شده و نتوانسته در کنترل قیمت بازار موثر باشد. در ادامه به بررسی تاثیر دو عامل مهم دیگر، یعنی قیمت ارز و قیمت مواد اولیه خواهیم پرداخت.

تاثیر قیمت ارز بر بازار خودرو
قیمت خودرو در ایران به شدت وابسته به نرخ ارز است، زیرا بسیاری از قطعات مورد نیاز برای تولید خودروهای داخلی از خارج وارد می‌شوند. نوسانات ارز منجر به کاهش ثبات در بازار خودرو می‌شود و باعث می‌شود پیش‌بینی قیمت‌ها دشوارتر شود. زمانی که نرخ ارز افزایش می‌یابد، هزینه واردات این قطعات نیز به طور قابل توجهی بالا می‌رود. این افزایش هزینه‌ها به طور مستقیم بر قیمت نهایی خودرو تأثیر می‌گذارد، زیرا تولیدکنندگان مجبور می‌شوند این هزینه‌های اضافی را به قیمت نهایی محصولات خود اضافه کنند.
بررسی نمودار قیمت ارز نشان میدهد، قیمت دلار در فروردین امسال برابر با 61 هزار تومان بوده و در آذر 1403 به بیش از 73 هزارتومان رسیده است که نشانگر افزایش حدود 20 درصدی در بازه زمانی 9 ماهه است. بررسی قیمت پراید 151 مدل 1403 نشان میدهد این قیمت محصول در فروردین ماه برابر با 349 میلیون تومان بوده است و در آذر 1403 به قیمت 330 میلیون تومان معامله می‌شود. به نظر میرسد شوک قیمتی حاصل از افزایش قیمت ارز هنوز به طور کامل تخلیه نشده و انتظار میرود در ماه‌های آتی و مخصوصا ایام عید، شاهد افزایش قیمت مجدد در برخی از خودروهای داخلی باشیم.

تاثیر قیمت آهن آلات بر قیمت خودرو
قیمت آهن‌آلات نقش بسیار حیاتی در تعیین قیمت نهایی خودروها ایفا می‌کند، زیرا آهن و فولاد از مواد اصلی و اساسی در ساخت بدنه و بخش‌های مختلف خودروها هستند. با افزایش قیمت آهن‌آلات، هزینه تولید خودرو به شدت افزایش می‌یابد. این افزایش هزینه‌ها معمولاً به صورت مستقیم به قیمت نهایی خودرو منتقل می‌شود و مصرف‌کنندگان مجبور به پرداخت قیمت‌های بالاتری برای خودروهای مورد نیاز خود می‌شوند. از جمله محصولات فولادی که در خودروسازی کاربرد دارند می‌توان به ورق سیاه، ورق گالوانیزه، ورق روغنی، پروفیل‌ و انواع میلگرد اشاره کرد. در این بین، قیمت ورق سیاه اهمیتی دوچندان دارد چرا که ورق استفاده فراوانی در قسمت‌های مختلف خودرو دارد و برای تولید سایر ورق‌ها نیز از این محصول استفاده می‌شود. برخلاف دلار که روندی صعودی را در طی 9 ماه گذشته طی کرده، بررسی قیمت انواع ورق در وبسایت آهن ایران (ahaniran) نشان دهنده رکود شدید در بازار آهن آلات است بطوری قیمت محصول ورق سیاه از ابتدای امسال تا آذر 1403 از مبلغ 50 هزار تومان به کمتر از 38 هزار تومان کاهش پیدا کرده است. در نمودار زیر قیمت رول ورق سیاه فولاد مبارکه در 6 ماهه گذشته را مشاهده می‌کنید.

پیش‌بینی قیمت خودرو در ماه‌های آینده
تلاشهایی از طرف دولت و مجلس در جریان است تا با استفاده از ظرفیت خودروهای وارداتی و کاهش هزینه‌های واردات خودرو، بازار را از وضعیت انحصاری خودروسازان خارج کرده و قیمت‌ها متعادل شوند. از جمله این اقدامات می‌توان به افزایش رقابت بین واردکنندگان و کاهش تعرفه واردات به 60 درصد اشاره کرد. کارشناسان معتقدند این اقدامات فقط زمانی می‌توانند موثر باشند که تعداد خودروهای وارداتی بالا باشد و اگر دولت مثل روال سالهای قبل به واردات حدود 100 هزار خودرو در سال کفایت کند نمی‌توان انتظار داشت تغییر محسوسی در بازار احساس شود.