تیغ این پیرمرد دیگر نمی‌بُرد!

دو تن از فعالان بازار مسکن معتقدند ترامپ هر آنچه باید علیه ایران انجام می‌داد در تحریم‌های سال ۲۰۱۸ به کار گرفت و دیگر سلاحی در چنته ندارد که بتواند اقتصاد ایران را تحت فشار قرار دهد. بنابراین ورود مجدد او به کاخ سفید نمی‌تواند شوکی به بازار ارز و مسکن کشور ما بدهد. گزارش‌های دریافتی نیز نشان می‌دهد که طی پنج روز اخیر تقاضای معناداری در بازار مسکن شکل نگرفته است.
بازگشت ترامپ ۷۸ ساله به عرصه قدرت در آمریکا این سوال را در اذهان ایجاد کرده که این رویداد چه اثراتی می‌تواند بر اقتصاد ایران و به تبع آن بازارهای ارز و مسکن داشته باشد. این اتفاق از این جهت که او در زمان ریاست جمهوری دو دوره قبل خود با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های سنگین علیه ایران و البته بسیاری دیگر از کشورها زمینه‌ساز ایجاد شوک‌هایی در اقتصاد آن کشورها شد، حائز اهمیت است.
ترامپ در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا به فاصله حدود یک سال پس از توافق هسته‌ای موسوم به برجام اعلام کرد که این توافقنامه را پاره می‌کند. وقتی ترامپ مو بور در ۸ نوامبر ۲۰۱۶ مصادف با ۱۹ آبان ۱۳۹۵ با غلبه بر هیلاری کلینتون به عنوان چهل و پنجمین رئیس‌جمهور آمریکا و البته پیرترین آنها تا آن تاریخ انتخاب شد، حساسیت‌ها از اثرات این انتخاب بر اقتصاد ایران سایه افکند. اقتصاد ایران در آن سال با رشد فزاینده نقدینگی و پایه پولی که بانک‌ها از عوامل ایجاد آن بودند ظرفیت تورم را داشت اما با نگرانی از خنثی شدن برجام، شوکی به اقتصاد کشور وارد شد و تحت تاثیر این اتفاق دلار از محدوده ۳۶۰۰ تومان روند صعودی به خود گرفت؛ تا جایی که حتی قبل از خروج رسمی ترامپ از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ ( مصادف با ۸ می‌۲۰۱۸ ) اسکناس آمریکایی حدود ۲۵۰۰ تومان گران شد.
رئیس‌جمهور تجارت پیشه آمریکا و صاحب سازمان ترامپ که نگاه اقتصادی خود را به درون سیاست آورد در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ از توافق ۵+۱ موسوم به برجام خارج شد و تحریم‌های سنگینی را علیه ایران وضع کرد؛ تحریم‌هایی که در دوره ریاست جمهوری جو بایدن نیز طی چهار سال اخیر ادامه یافت و گفته می‌شود در حال حاضر به حدود ۵۰۰۰ مورد رسیده است.

پورحاجت: امروز صورت مساله برای کشور ما مشخص است. یک رییس‌جمهور در آمریکا بر سرکار آمده که سابقه او را در زمینه سیاست خارجی با ایران و کل دنیا می‌شناسیم. اما نه ایران، ایران هشت سال قبل است و نه تحریم‌ها به اندازه هشت سال قبل قدرت اثرگذاری دارد.

طبق آخرین برآوردها آمریکا در حال حاضر مجموعا ۳۴ هزار تحریم علیه ۲۶ کشور دنیا وضع کرده است. تحریم‌های ترامپ علیه ایران به کاهش صادرات نفتی وغیرنفتی و به تبع آن کاهش درآمدهای ارزی انجامید و آسیب‌هایی را به تجارت خارجی کشور وارد کرد.
زمانی که ترامپ در سال ۱۳۹۵ گفت که در صورت انتخابش به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا برجام را پاره می‌کند دلار در محدوده ۳۶۰۰ تومان بود که پس از پیروزی ترامپ بر هیلاری کلینتون در انتخابات آن سال تا اردیبهشت ۱۳۹۷ یعنی زمان خروج رسمی آمریکا از برجام قیمت دلار به ۶۱۰۰ تومان رسید و مهرماه ۱۳۹۷ حدود ۱۷ هزار تومان شد. اگرچه در ادامه قیمت دلار روند نوسانی به خود گرفت و در ماه‌های پایانی ۱۳۹۷ به ۱۰ هزار تومان کاهش یافت. اما واقعیت این است که در وضعیت کلی طی هشت سال گذشته بازار ارز تحت تاثیر تحریم‌ها و کمبود ارز صادراتی قرار داشته است. اگر چه اقتصاد ایران در سال‌های اخیر راه‌هایی برای مقابله با این تحریم‌ها یافته اما به هر حال هم‌اکنون (۲۱ آبان ۱۴۰۳) قیمت دلار حدود ۶۸ هزار تومان است.
بازار مسکن نیز از شوک خروج هشت سال قبل آمریکا از برجام مصون نماند و قیمت مسکن تحت تاثیر افزایش تقاضا که عمدتا ناشی از تقاضای سرمایه‌ای بود روند صعودی به خود گرفت. نتیجتا اینکه قیمت هر متر خانه در تهران از ۴.۴ میلیون تومان در آبان ۱۳۹۵ به ۸۸.۵ میلیون تومان در مرداد ۱۴۰۳ رسیده که رشد ۱۹۱۱ درصد را نشان می‌دهد.
ورود مجدد ترامپ پرحاشیه به کاخ سفید که قرار است سکاندار دولت ایالات متحده در فاصله سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۸ باشد مجددا حساسیت‌هایی را برای برخی کشورها که در زمان او هدف تحریم قرار داشتند ایجاد کرده است. اما باید ببینیم آیا تیغ ترامپ ۲۰۲۴ به اندازه ترامپ ۲۰۱۶ بُرندگی دارد یا خیر؟ درخصوص این اتفاق با دو تن از فعالان بازار مسکن گفت‌وگو کردیم.
فرشید پورحاجت ـ دبیر کانون انبوه‌سازان - درباره آن‌چه ترامپ می‌تواند علیه اقتصاد ایران انجام دهد به ایسنا گفت: سال ۱۳۹۷ شرایط خاص خود را داشت و امروز شرایط دیگری حاکم است. دولت ایالات متحده در سال ۱۳۹۷ با خروج از برجام غافلگیری برای ما ایجاد کرد که شوک آن در همان زمان اثرگذار بود. اما امروز صورت مساله برای کشور ما مشخص است. یک رئیس‌جمهور در آمریکا بر سرکار آمده که سابقه او را در زمینه سیاست خارجی با ایران و کل دنیا می‌شناسیم. اما نه ایران، ایران هشت سال قبل است و نه تحریم‌ها به اندازه هشت سال قبل قدرت اثرگذاری دارد.
وی افزود: با این حال بعد از نشستن ترامپ بر کرسی ریاست جمهوری فرصت گفت‌وگوهای دیپلماتیک پیش روی دولت چهاردهم در ایران است. در واقع می‌شود شرایط را مدیریت کرد تا اتفاقات سال ۱۳۹۷ تکرار نشود اما در بدترین حالت اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کند بعید می‌دانم اثر منفی جدید آن‌چنانی بر اقتصاد ایران و بازار مسکن داشته باشد.
پورحاجت با بیان این‌که معتقدم در تولید مسکن دچار نوعی خودتحریمی هستیم گفت: از سال ۱۳۸۶ که مداخله گسترده دولت در ساخت و ساز آغاز شد وضعیت تولید مسکن به هم ریخت. تا قبل از آن بخش خصوصی تقریبا هر ساله ۷۰۰ هزار واحد مسکونی احداث می‌کرد اما از سال ۱۳۸۶ و شرایط پس از آن که در سال ۱۳۸۸ روند تولید مسکن کاهشی شد تا جایی که هم‌اکنون به حدود ۳۵۰ هزار واحد در سال رسیده است. به نظرم امسال تولید مسکن از ۳۵۰ هزار واحد نیز کمتر خواهد شد؛ آن هم در شرایطی که به اذعان نمایندگان مجلس با کسری هفت میلیون واحد مسکونی مواجهیم.
دبیر کانون انبوه‌سازان با اشاره به صحبت وزیر راه و شهرسازی مبنی بر اینکه در طرح نهضت ملی مسکن که مطابق آن باید سالیانه یک میلیون واحد مسکونی احداث می‌شد مجموعا در طرح مسکن حمایتی ۲۰ هزار واحد طی سه سال گذشته احداث شده و ۸۰۰ هزار واحد به مرحله ساخت رسیده است، گفت: آماری که وزیر راه و شهرسازی ارائه داد کاملا شفاف است و باید به آن استناد کرد. این‌که همانند طرح مسکن مهر در بیابان کلنگ بزنیم اما برای خدمات زیربنایی و روبنایی چاره‌اندیشی نکنیم منجر به سرپناه قابل سکونت برای مردم نمی‌شود.
وی ادامه داد: اخذ پروانه به منزله پایان کار نیست. حتی بخش خصوصی که در حال حاضر پروانه می‌گیرد به دلیل کمبود منابع بانکی نمی‌تواند پروژه‌ها را به اتمام برساند. لذا آمار ۲۰ هزار واحد کاملا مستند و قابل اتکا است؛ چرا که وزیر به این اعداد اشراف دارد و ارقام مستند بر واقعیت‌ها است. جدا از کمبود منابع مالی، سازندگان بخش خصوصی با مشکلاتی مثل طولانی بودن روند اخذ پروانه مواجهند که بعضا تا بیش از یک سال می‌رسد. می‌خواهم بگویم آن‌چه در حال حاضر تولید مسکن را تحت تاثیر قرار می‌دهد نه تحریم‌های خارجی، بلکه خودتحریمی است.
داوود بیگی‌نژاد ـ نایب رئیس اتحادیه مشاوران املاک - نیز بیان کرد: نهایت توان ترامپ این بود که از برجام خارج شود و تحریم‌هایی را علیه ایران صادر کند که کرد. با خروج از برجام یک سری اتفاقات منفی برای ما رقم خورد که اقتصاد ما تحت تاثیر آن قرار گرفت. الان دیگر ترامپ اهرم فشار خاصی ندارد. قطع به یقین اگر ترامپ ابزارهایی در اختیار داشته باشد بتواند اقتصاد ما را به دردسر بیشتری بیندازد مضایقه نمی‌کند و قطعا انجام می‌دهد، اما به نظرم او دیگر در مواجهه با ایران خلع سلاح است.
وی افزود: اگر بخواهیم مشخصا در خصوص انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده و اثر آن بر بازار مسکن ایران صحبت کنیم باید ببینیم آیا بازار ملک طی پنج روز اخیر که نتایج انتخابات اعلام شده واکنش‌های اولیه به این اتفاق داشته است یا خیر؟ اولین واکنش می‌تواند تعداد مراجعات باشد که هیچ‌گونه افزایشی در این زمینه نداشتیم. به همان نسبت قیمت مسکن و تعداد قراردادهای خرید و فروش خانه نیز افزایش نیافته است. در واقع نه تقاضای واقعی و نه تقاضای کاذب در بازار مسکن دیده نمی‌شود.
نایب رئیس اتحادیه مشاوران املاک تصریح کرد: بازار مسکن به لحاظ رکودی که دچار آن شده دیگر نمی‌تواند از هیچ متغیری تاثیر بگیرد. مضافا اینکه ترامپ تمام زورش را در خروج از برجام به کار گرفت و توان آن‌چنانی برای فشار بیشتر ندارد. اقتصاد ما و بازار مسکن ما هم بازار زمان برجام نیست؛ چرا که اقتصاد ما خود را با شرایط تحریمی تطبیق داده و متناسب با آن پادزهر تولید کرده است. حتی بایدن امتیاز شگرفی به اقتصاد ما نداد که حالا نگران آمدن ترامپ باشیم. قیمت مسکن همان‌طور که گفتم تغییری نکرده است. افزایش نسبی نرخ دلار در روزهای اخیر نیز ربطی به انتخاب ترامپ نداشت، بلکه از قبل به دلیل تنش‌هایی منطقه‌ای ایجاد شده بود.
بیگی‌نژاد درباره آخرین وضعیت بازار مسکن گفت: عمق رکود بازار ملک در مهر و آبان بیشتر شده است. به همین دلیل تامین منابع مالی برای سازندگان و فعالان بازار مسکن سخت شده است. در حال حاضر بیشتر تقاضاها به سمت خانه‌های کوچک‌تر و قدیمی‌تر حرکت کرده است. به نظرم این روند تا پایان سال جاری تداوم خواهد داشت و تغییر چندانی در انتظار معاملات و قیمت‌ها در بازار مسکن نیست.